Lui Blerioning «Monoplan-traktor»!
Yevropaning bir necha mamlakatlarida 1904-yildayoq ilk samol
yotlar paydo bo'ldi. Bu samolyotlarning konstruktorlari fransuz-
lar - Eduar Nyupor va Lui Bleriolar edi. Tez orada
aviasozlik
Angli-
ya, Germaniya, Rossiya, Avstro-Vengriyada ham rivojlana boshladi.
Birinchi samolyotlar nafaqat o'zlarining sxemalari va tuzilishi bilan,
balki yangidan-yangi texnik yechimlari bilan ham kishini lol qilardi,
garchi ularning ko'pchiligi yuzaga kelar-kelmas barham topsa ham.
Samolyotning hozirgi ko'rinishga kelishiga bebaho hissa qo'shgan
shaxs - asli italiyalik fransuz savdogari va uchuvchisi Lui Bleriodir.
Aynan u
«monoplan-traktor»
deb nomlangan samolyotni yaratdi,
bu samolyotning sxemasi keyinchalik klassik sxemaga aylandi. Uning
samolyoti boshqarishni endigina boshlagan aviatorlarni uchish
ga o'rgatish uchun zarur bo'lgan muhim xususiyatlarga ega edi - uni
boshqarish oddiy va u parvozga chidamliligi bilan ajralib turardi. Bun-
dan tashqari, bu «traktor» juda harakatchan bo'lib, o'sha vaqt uchun
anchagina murakkab bo'lgan shakllarni - «gorka» (oliy uchish shakl-
laridan biri), keskin burilish, «sakkiz» manyovrlarini bajarardi.
I go Etrixning «Таи be» samolyoti kabutar qanotlari shakliga ega bo'lgan
A *
Lui Blerio o‘zi konstruksiya-
sini ishlab chiqqan aeroplani-
da Angliyani Yevropadan ajra-
tib turuvchi La-Mansh bo'g'ozi
ustidan uchib o'tdi. Bu voqea
gazetalarda «La-Mansh havo
orqali bosib o'tildi!», «Britaniya
materikdajoylashgan» kabi sar-
lavhalari ostida shov-shuvga
aylanib ketdi. Lui Blerio XX
asr boshlarida bir qator qulay
samolyot
konstruksiyalarini
yaratdi, xususan ulardan biri -
kabinasi to'liq yopilgan ilk raz
vedkachi
samolyot
Birinchi
jahon urushida dovruq tarat-
di. Biroq konstruktorning ke
yingi taqdiri ayanchli bo'ldi: u umrining so'nggi kunlarini jinnixonada
o'tkazdi. Lui Bleriodan farqli o'laroq, Eduard Nyupor o'z e’tiborini sa-
molyotlarining tashqi shakli tozaligiga qaratdi, bu esa ularga hech kirn
teng kelolmaydigan tezlikka erishishga olib keldi. Masalan, «Nyupor-7»
samolyoti o'z vaqtining eng
tez uchar
m onoplanlaridan biri edi.
Germaniyalik
kon-
struktorlar esa ancha
gina mutaassib edilar
Otto Liliyentalning muvaffaqiyatli
tajribalarini esda tutgan holda
ular o'zlarining apparatlariga ta-
biiy obyektlar shaklini berishga
harakat qilganlar Igo Etrixning
«Taube» («Kabutar») deb пот ol
gan samolyoti kabutar qanotlari
shakliga ega bo'lib, Birinchi ja
hon urushi boshlarida uchuvchi-
larni tayyorlash va razvedka
uchun samarali foydalanilgan.
Lui Blerioning aeroplani
|