•davr nashriyoti* t o s h k e n t

mototsikl motorini 
o'rnatish fikri kelib qolgan. Gap bit- 
ta - aytdikmi, qilamiz! Motor uchuvchi joylashishi uchun mo'ljallangan 
taxta yoniga o'matildi, buning uchun taxtani chetroqqa surishga to'g'ri
Aka-uka Raytlarning samolyoti keyinchalik
« 0 ‘rdak» deb nomlangan aerodinam ik sxemaga
ega bo'lgan: yuqoriga ko'tarilishi boshqarib turadi-
gan rul qanotlar oldida joylashgan. Yo'nalish ruli orqada, ap­
parat b ir yonga og'ishi uchun esa qanotlarning qiyshayishidan
foydalanilgan.
Aka-uka Raytlarning birinchi samolyoti

---

keldi. Motor zanjirli uzatkich 
yordamida ikkita ikki parrak- 
li propellerni aylantirar edi. 
Propellerning 
konstruksi- 
yasini Orvill va Uilberlarning 
o'zlari ishlab chiqishdi.
samolyotda parvoz qildi. U 
—
. , 
, 
. 
. . .
Tushayotgan yuk energiyasidan
12 sekundda 36,5 metr ma- 
shunday foydalanildi
sofaga uchib bordi! Mana
shu parvozdan keyin butun 
dunyo motorli aviatsiyasiga 
yo'l ochil- 
di. Uchish apparatining ko'tarilishi uchun aka-ukalar apparat haraka- 
tini tezlashtirish uchun tushayotgan yuk energiyasidan foydalanuv- 
chi o'ziga xos moslamani qo'lladilar. Samolyot uzunligi 18 metrlik rels 
yo'naltirgichi bo'yicha harakatlanib, tezligini oshirdi. Keyinchalik sa­
molyotning uchib ketishini tezlashtirish uchun mo'ljallangan moslama 
katapulta 
deb atala boshlandi.
vill Rayt maxsus katapultali
1903-yilning 17-dekabri- 
da Sendi Xuk ovloq plyajida 
tarixiy voqea yuz berdi: Or-
Aka-uka Raytlarning «Flayer-1 »samolyoti

---

Birinchi aviakonstruktorlar va uchuvchilar
Britaniyalik jurnalistning o ‘g ‘li Anri Farman Fransiyada o'sib 
ulg'aydi. 1890-yillarda u yangi spo rt turi - velosiped poygasi, ke­
yinchalik esa avtom obil sporti bilan shug'ullandi.
1907-yildan u 
aeroplanda 
uchishga qiziqib qoldi. Uchuvchi si­
fatida erishgan yutuqlari uni Fransiyadagi eng mashhur insonlar- 
dan biriga aylantirdi va unga boylik keltirdi. Anri Farman o'zining 
bor mablag'ini aviatsiya fabrikasi yaratishga sarfladi, uning birinchi 
aeroplani -