Delphi tilida

X Carc® | bkCancel 

Bu komponent ma’lum formatga mos satr kiritishga imkon beradi. 

E<* £ * W n Yrv- 
SiaxU»d 
l> *** jfcfj 
&-in 
S**or»l DV*Aoc«il 
C J, Q ^ 

TMaskEdit 

185 

Asosiy xossasi EditMask bolib. shu xossa qatoriga ikki marta 
chertilsa kiritish muharriri ochiladi. 

til5 « !5 i:il 

OunctM 

hiilpt 

Dw 
U 

w»*wx 

— 

hjttks 
LJHJ. 
H'b | 

Input Mask qatoriga maska kiritish mumkin. Test Input qatoriga 
maskani testlash mumkin. 
Maska terish osondir. Agar qator to‘rt raqamli son, tere va uch 
raqamli sondan iborat bolishi kerak bo‘lsa. Input Mask qatoriga 
9999-999 kiritish mumkin. 

Siljitish yo‘lchasiga ega panel (TScrollBox) 

TScrollBox komponentasining oddiy Panel komponentasidan farqi 
siljitish yolchasiga ega bolishi mumkinligidir. 

- TScrollBox 

Formaga TScrollBox komponentasini o‘rnatib. uning ichiga 
(Tlmage) komponentasini o‘rnating. Endi Imagel ga katta rasmjoylab, 
AutoSize xossasiga true qiymatini bering. Agar Imagel komponentasida 
rasm kattaligini olib ScrollBox chegarasiga sig‘may qolsa, siljitish 
yolchalari paydo bo‘ladi. 

186 

Markirovka qilingan ro‘yxat (TCheckListBox) 

TCheckListBox komponentasi TListBox komponentasiga juda 
o‘xshash. faqat har bir ro‘yxat yonida TCheckBox  komponentasidagi 
kabi ajratish to‘rtburchagi mavjuddir. 

i~l X ^ ltilN b l 
□ KnhS 

n porf 
□ Crosr 
« 

Ro‘yxat kiritish uchun Items xossasi qatoriga ikki marta chertish 

lozim. 
ISliino Liit E(Wl« 

CofcEdtci | 

0* I Cycd | H* 

TCheckListBox yana bir xossasi —columns, ya’ni ustunlar sonidir. 
Agar bu xossa qiymati birdan katta bo‘lsa va ro‘yxat bir ustunga 
sig‘masa, ko‘rsatilgan sonli ustunlarga ajratiladi. 
Quyida shu elementdan foydalanilgan dastur formasini keltiramiz: 

j" np*“r-«c>'P 
Mto m s 4 o n > « 
l TChn-tkLi s*-D 
Hirnpa^|«T: 
- nl *l 

;>KcHUlth*l 
KuiL 
K'.»%inbor*pii 
1 lporpiMMi4po«aMi« 
. . 0 *Hrt 

i. . . . . . . . i 

187 

OK tugmasining OnClick hodisasi uchun quyidagi protsedurani 
kiritamiz: 
Procedure TForml.OKButtonClick(Sender: TObject); 
var 
i:Integer; 
Str:'String'; 
begin 
Str:='Siz tanladingiz'; 
for i:=0 to CheckListBoxl.Items.Count-1 do 
if CheckListBoxl.Checked[i] then 
Str:=Str+CheckListBoxl.Items [i]+' '; 
Application.MessageBox(PChar(Str), 'Diqqat!!!'); 
end; 
Dastumi ishlash natijasiga misol: 

r npMMtp c tc 

HtDtfdC ClUJIbUE HLtlU HHI tpeCJtfP _ 

-l=;>

JXeHiLMw 
0 Kneo 
< +!/ncn 

M nutl 

DK 


| 

^ i i 
Pbi Sbirfpa ru KMm&KOMTt^KTTftpM npnlTAMMHfitifca^u* DnOfT ^jpfart 

tift 


i 

Ajratish yo‘lchasi (TSplitter) 

IBfl 

bolib. o‘rtasida siljitish mumkin bolgan yolchani ko‘ramiz. Mana 
shu effekt TSplitter  komponentasini yaratishga imkon beradi. 

188 

'Vtfcl 
Bna 
Cnn*i * 

lla i* . 
X 

i C 

£ 

2 

° 

_ C o tT J m 
M y P i c t u r e s 

_ i Q 5 2 3 E S 

l v t u f ) W i pt> v 

•
^ « r « t •* 

•i H l » |O .W I 
¥ L~- M w rfM M R V fV 

irti 8 - r t r a 

1 ^ 1 — M l » 

Opk« 0|Ceol>j»r»»rotf».»t 

1 'o« 

TSplitter komponentasidan foydalanishga misol. Formaga panel 
(.TPanet) komponentasinijoylashtirib AJionxossasiga v alLeftqiymatini 
beramiz va Captionxossasiga «Chap panel» qatorini kiritamiz. Formaga 
TSplitter joylashtirib Alion xossasiga v alLeft qiymat beramiz. Yana 
bir paneljoylashtirib AJionxossasiga alClientqiymat beramiz va Caption 
xossasiga «0'ng panel » qatorini kiritamiz. Natija rasmda ko‘rsatilgan. 

}r HMinl 
r 


m


Jntzi 

Chap panel 


h 


n g panel 


1 

E¥■ _ _a 

Dasturni ishga tushirib, ajratish yo'lchasi sichqoncha bilan 
harakatlantirilsa panellar kattaligi o‘zgaradi. 

189 

Ko‘p qatorli matn (TStaticText) 

Ko‘pincha dasturda bir necha qatorli matn chiqarishga to‘g‘ri 

keladi. Buning uchun formaga bir necha TLabel komponentasini 
o‘rnatish mumkin. Lekin osonroq TStaticTextkomponentasini o‘rnatib 
AutoSize xossasiga false qiym atini berishdir. Rasmda shu 
komponentadan foydalanishga misol keltirilgan. 

IS -It c y JJO TD U tK i 
, i; 
4j 1J:l JKhl-. Iji 

* 
h hKtom trjHjdnsm KJtsiiifl h u u * 

Parametrlar muharriri (TValueListEditor) 

13 Bu komponenta obyektlar inspektoridagi kabi xossalar 

muharririni yaratishga imkon beradi. 

• 

• 

V *, 

J&j 

'c* 

ME*r. | 
3K 

190 

Formaning OnShow hodisasi uchun quyidagi protsedurani 
yaratamiz: 
Procedure TForml.FormShow(Sender: TObject); 
begin 
ValueListEditor 1.ItemProps [6].EditStyle:=esPickList; 
ValueListEditorl.ItemProps[6].PickList.Add('Moskva'); 
ValueListEditorl.ItemProps[6].PickList.Add('Piter'); 
ValueListEditor1.ItemProps [6].PickList. Add('Rostov-na- Donu'); 
ValueListEditor 1.ItemProps [4].EditMask:='99/99/9999'; 
end; 
ItemProps xossasida ro'yxat elementlari xossasi joylashgan. 
Agar 3-elem ent xossasini o'zgartirish lozim bo'lsa, 
ValueIistEditorl.ItemProps[2]ni yozish kerak. 
EditStyle — xossasi tahrirlash uslubini o'rnatadi. 
(ValueIistEditorl.ItemProps[6J EditStyle)\= esPicklist instruksiyasi 
qator tugma bosilganda chiquvchi qatorga aylantiradi. 
ValueIistEditorl.ItemProps[6].PickIist.Add (meKcm 'iieMenma) 
buyrug'i oltinchi qatorga satr qo‘shadi. 
EditMask —xossasi kiritish maskasini yaratishga imkon beradi. 

7.2. WIN 32-sahifasining komponentalari 
Sarlavhalar ro‘yxati (TTabControl) 

L z . Bu kom ponenta form aga MS W ord «IIapaMeTpi>i» bolim iga 
o ‘xshash sarlavhalar m enyusini yaratishga im kon beradi. 
Asosiy xossalari: 
TabHeioht — Sarlavhalar balandligi. Agar 0 ko‘rsatilsa ko‘zda 
tutilgan qiymat olinadi. 
Tab Index —ajratilgan sarlavha indeksining nomeri. Nomerlash 0 
dan boshlanadi. 

• 

• 

191 

MultiLine —Agar bu xossaga true qiymati berilsa, sarlavhalar bir 
necha qatorga joylashadi. 
HotTrack — Agar bu xossaga true qiymati berilsa, sarlavhalar 
sichqoncha keltirilganda ajraladi. 
Style —sarlavhalami akslantirish uslubi. 
Quyidagi misolda bitta TTabControl komponentasi va 4 ta Panel 
komponentasidan foydalanilgan. Dastur formasining ko‘rinishi: 

[ I'
c T

ri-TH nri-hJ* - d y r p o r t n 

| 
Kx.ipjhVh iFr+-x ta 

idiKI 
rii 

Akim 

Hamma panellar TTabControl komponentasiga joylashtirilib, 

ularning Align xossasi alClient qiymatiga ega bolishi kerak. 
TTabControl komponentasi OnChanoe xossasi uchun quyidagi 
protsedurani yozishi lozim: 
Procedure TForml.OptionsTabChanoe(Sender: TObject); 
begin 
Panell.Visible:=false; 
Panel2.Visible:=false; 
Panel3.Visible:=false; 
Panel4.Visible:=false; 
case OptionsTab.TabIndex o ex of 
0: Panell.Visible:=true; 
1: Panel2.Visible:=true; 
2: Panel3.Visible:=true; 
3: Panel4.Visible:=true; 
end; 
end; 

Sahifalar to‘plami (TPageControl) 

Bu komponenta TTabControl komponenta xossalariga ega bolib. 

qo‘shimcha imkoniyatlarga egadir. 

192 

Agar komponentada sichqonchaning o‘ng tugmachasi bosilsa, 
menyu oynasi paydo boladi. 

F|

h m i v fH ." 

* 
Ctrtd 
* 
i 

i3 C itm C ih 

v*_« tH 
------------- ^ r nrtDFM
---------------------------------------------------------------------- - 

Bu menyu yuqorisida 4 ta punkt mavjud: 

New Page —yangi sahifa yaratish; 
Next Page —keyingi sahifaga o‘tish; 
Previous Page —oldingi sahifaga o‘tish; 
Delete Page —ajratilgan sahifani o‘chirish. 
Har bir sahifa alohida komponenta bo‘lib, obyektlar inspektoriga 
xossalarni o‘rnatish mumkin. Masalan, TabSheetl komponentasi 
xossalarining ko‘rinishi: 

j j 

P H b b l i c i l 1 

(-1 C o > ll w f < 
T .i t e l y > y ( 
49 
* * * 1 

C3 
; n * k ! t ) 

-" igH t 

J l F ^ I 

r y w o r j 
-• -io l rc > * 

"•Wrl 

u 
...

r lL ------------------- 
' I f l T K I * 
n 

h fH + ( I ' T n it 
"u p u v H e n u 
jix r w H ir t F s*m 
TA tV llA >l9 T ii> t 
U k> v i 

193 

Imagelndex —rasm tanlashga imkon beradi. Buning uchun formaga 
TlmageListi komponentasini o‘rnatib. rasmlami joylashtirish lozim. 
Shundan so‘ng PageControlkomponentasi Imagesxossasida ImageListni 
ko‘rsatishi lozim. Shundan so‘ng sahifalardagi Image Index ro‘yxatida 
rasmlar paydo bo'ladi. 
Komponentadan foydalanishga misol ko‘ramiz. Dastur formasining 
ko‘rinishi: 

l' rirnMPP tvtftriiM r TPw irftirlinl