Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti aniq va tabiiy fanlar fakulteti

Axborotlarni kodlash usullari.
Har bir axborot bir necha xil usulda kodlanishi mumkin. 
Kompyuterlarning vujudga kelishi bilan alohida inson va butun 
nsoniyat ishlatadigan barcha ko’rinishdagi axborotlarni kodlash 
zaruriyati paydo bo’ldi. Ammo axborotlarni kodlash muammosini 
yechishni insoniyat kompyuterlar paydo bo’lishidan ancha oldin 
boshlagandi. Insoniyatning olamshumul kashfiyoti –yozuv va 
arifmetika-nutq va raqamli axborotni kodlash sistemasidan boshqa 
narsa emasdi. Axborot hech qachon sof holatda bo’lmagan, u har doim 
qandaydir kodlangan ko’rinishda bo’lgan. Ikkili kodlash-axborotni 
ifodalashning keng tarqalgan usullaridan biridir. Hisoblash 
mashinalarida, robotlarda, raqamli dastur boshqaruvidagi stanoklarda 
umumiy qonundagidek, hamma informatsiya, apparat bajaradigan 
barcha ishlar, ikkilik alfavit so’zlari ko’rinishida kodlanadi.
Belgili axborotni kodlash.
Asosiy operatsiya, matnning alohida belgisida bajariladi-
belgilarni taqqoslash. Simvollarni taqqoslashda eng muhim jihat har 
bir belgi uchun takrorlanmaslik va bu kodning uzunligi, bevosita 
kodlash prinsipini tanlash amaliy jihatdan ahamiyatga ega emas. 
Matnlarni kodlashda turli kod jadvallarida foydalaniladi. Muhimi, bir 
yoki bir nechta matnni kodlash va dekodlashda bir jadvaldan 
foydalanlsa bo’lgani. Kodlash jadvali –tarkibida bir qancha 
tartiblangan kodlanuvchi belgilar obrazi va unga mos ikkilik koddagi 
belgi bo’lgan jadvaldir. Birmuncha mashhur kodlash jadvallari 
quyidagilar: ДКОИ-8, ASCII, CP1251, Unicode.
Tarixiy taraqqiyoti davomida belgilarni kodlash uchun sifatli kod 
uzunligi 8 bit yoki 1 bayt deb belgilangan. Shuning uchun kompyuterda 
saqlanuvchi har bir belgiga bir bayt xotira mos keladi. 0 va 1 ning turli 
kombinatsiyalari 8 bit kod uzunligida 2
8
=256, shuning uchun bir 
kodlash jadvali yordamida 256 tadan ko’p bo’lmagan belgilani kodlash 
mumkin. 2 bayt (16 bit) kod uzunligi bilan 65536 ta belgini kodlash 
mumkin.

---