Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti aniq va tabiiy fanlar fakulteti

Raqamli axborotni kodlash.
Raqamli va matnli axborotni kodlashdagi o’xshashlik 
quyidagilardan iborat: bu turdagi ma’lumotlarni taqqoslash mumkin 
bo’lganligi uchun, har xil son har xil kodga ega bo’lishi kerak. Sonli 
ma’lumotlarning matnli ma’lumotlardan asosiy afzaligi shundan 
iboratki, sonlar ustida taqqoslash amalidan tashqari turli-tuman 
matematik amallarni bajarish mumkin: bo’lish, ko’paytirish, ildi 
chiqarish , logarifmni hisoblash va h.k. matematikada sonlar ustida bu 
amallarning bajarilishi qoidalari batafsil ishlab chiqilgan . Kompyuterga 
kiritilgan sonlarning asosiy hisoblash tizimi pozitsion ikkilik tizimidir.
Matnli axborotlarni kodlash.
Hozirgi vaqtda foydalanuvchilarning katta qismi kompyuter 
yordamida harflar, sonlar, tinish belgilari va boshqa belgilardan iborat 
matnli ma’lumotlarni qayta ishlaydi. Hisoblab ko’ramiz, hamma 
belgilar nechta va bizga qancha miqdordagi bitlar kerak. 10ta son, 12 
ta tinish belgi, 15 ta arifmetik amal, lotin va rus alfaviti harflari: jami 8 
bitga to’g’ri keladigan 155ta belgilar.
Axborot o’lchovi birliklari:
1 bayt = 8 bit
1 Kbayt = 1024 bayt
1 Mbayt = 1024 Kbayt
1 Gbayt = 1024 Mbayt
1 Tbayt = 1024 Gbayt
Kodlashning mohiyati shundan iboratki, har bir belgiga ikkilik 
koddagi 00000000 dan 11111111gacha bo’lgan sonlardan biri yoki 
o’nlik koddagi 0dan 255 gacha bo’lgan sonlardan biri mos qilib 
belgilangan. Hozirgi vaqtda rus harflarini kodlash uchun 5 turlicha 
kodlash 
jadvallaridan(КОИ - 
8, СР1251, СР866, Мас, 
ISO) 

---

foydalaniladi. Bir jadval yordamida kodlangan matn boshqa jadvalda 
to’g’ri ko’rinmaydi.
Asosiy belgilarni kodlashning usuli ASCII (American Standard 
Code for Information Interchange-ma’lumotlarni almasish uchun 
Amerika standarti)-kodi deb nomlanib, 16 lik sanoq tizimida kodlangan 
16 ga 16 jadvaldan iborat.