Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti buxgalteriya fakulteti 12-guruh talabasi Roʻzimatov Abdullaning Big data va blokcheyn texnologiyalar fanidan tayyorlagan taqdimoti

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti buxgalteriya fakulteti 12-guruh talabasi Roʻzimatov Abdullaning Big data va blokcheyn texnologiyalar fanidan tayyorlagan taqdimoti

Robototexnika

Etimologiya

• Etimologiya
• Robototexnika tarixi
• Robotlarning asosiy sinflari
• Robot komponentlari
• Sensor oʻlchamlari
• Manipulyatsiya
• Robot harakatining turlari
• Harakatning boshqa turlari
• Atrof-muhit bilan aloqa va navigatsiyasi
• Inson nutqini aniqlash

Aynan qanday mashinalar robot, deb atalishi mumkinligi haqida bahslar ketayotgan boʻlsa-da[3][4][5], odatiy robot quyidagi sifatlarga ega boʻlishi kerakligi taʼkidlanadi:

Tabiiy emas, yaʼni ongli mavjudot tomonidan yasalgan.

Atrof-muhitni kuzata oladi (koʻrish orqali kuzatishi shart emas; boshqa tur sezgi ham boʻlishi mumkin).

Atrof-muhit bilan interfaol munosabatda boʻla oladi.

Qandaydir darajada aqlli, yaʼni (mustaqil yoki oldindan dasturlangan) qaror qabul qila oladi.

Dasturlana oladi.
Aylanish yoki parallel koʻchish oʻqlari bilan harakat qila oladi.
Epchil manipulatsiyalarni bajara oladi.
Irodasini namoyish qila oladi (bu sifat muhim emas, zero antropomorfizmga taalluqlidir[6]).
Robototexnika (chex.—majburiy mehnat + qadimgi yunoncha: τέχνη — sanʼat;inglizcha: robotics) — bu robotlarni qurish, ishlatish va ulardan foydalanish, shuningdek ularni boshqarish, sezish va maʼlumotlarni qayta ishlash bilan shugʻullanadigan mexanik, elektrotexnika va elektron muhandislik va kompyuter fanining birlashgan sohasi. Robot robotlardan tashqari avtomatlashtirilgan texnik tizimlar va ishlab chiqarish jarayonlarining eng yangi texnik integratsiyasini ishlab chiqish va ulardan foydalanish yoʻllarini oʻrganadigan fan.
Avtomatlashtirilgan mashinalar, boshqacha aytganda, robotlar xavfli hududlarda yoki fabrikalarda yigʻish jarayonlarida odamlar oʻrniga ishlashi múmkin. Robotlar tashqi ko‘rinishi, xatti-harakati va idrokida odamlarga juda o‘xshash bo‘lishi mumkin. Hozirda olimlar inson shaklidagi robotlarni imkon qadar odamga o‘xshatishga harakat qilmoqda.
Garchi robototexnika hech qanday robotni tadqiq qilmasa va ishlab chiqmasa ham, bu robotlar Isaak Asimovning uchta qonuniga boʻysunishi kerak. U 1942-yilda yozgan „Horovod“ hikoyasida qonunlarni bayon qilgan.Bu qonunlar quyidagi fikr bilan yozilgan:

Hech bir robot insonga zarar etkaza olmaydi yoki harakatsizlik orqali zararni oldini olmaydi.

Birinchi qonunni buzmasdan, robot barcha insoniy buyruqlarga boʻysunishi kerak.

Agar u birinchi va ikkinchi qonunlarga zid boʻlmasa, robot oʻz xavfsizligini taʼminlashi kerak.[1][2]
Etimologiya
"Robotika" (yoki „robotica“, „robotics“) soʻzi birinchi marta Isaak Asimovning 1941-yilda nashr etilgan „Yolgʻonchi“ ilmiy-fantastik hikoyasida ishlatilgan.
„Robot“ soʻzining asosi boʻlgan „robot“ soʻzini birinchi marta 1920-yilda Karel Chapek ismli chex yozuvchisi oʻzining "R.U.R. "(„Rossumskie universalnye robotsy“) asarda ishlatilgan.[3] O‘sha asarda zavod rahbari odamga o‘xshash robotlar ixtiro qiladi va tinimsiz ishlaydi. Avvaliga androidlar odamlarni mukammal tinglaydi va ishlaydi, lekin keyinchalik ular oʻz yaratuvchilariga qarshi chiqadilar va ularni yoʻq qiladilar.
Keyinchalik robototexnika sohasiga kirgan gʻoyalar qadimgi davrlarda paydo boʻlgan. Masalan, Gomerning „Iliada“sida Gefest xudosi otlardan uy xizmatkorlarini yaratib, ularga gapirish qobiliyati (zamonaviy tilda — sunʼiy intellekt) bilan birga kuch va aql-zakovat ham began. Baʼzi hikoyalarga koʻra, qadimgi Yunonistonning mexanik muhandisi Tarentus Arxitus uchish qobiliyatiga ega boʻlgan mexanik kaptarni qurgan (miloddan avvalgi 400 yil). Bundan tashqari, shunga oʻxshash maʼlumotlar I.M.Makarova va Yu. I. Topcheevaning mashhur „Robotexnika: tarix va istiqbollar“ kitobida robotlarning dunyo rivojlanishidagi roli (yoki oʻynagan) tasvirlangan.
Elektr dvigatellari
Aksariyat robotlar elektr motorlaridan foydalanadilar. Portativ robotlarda koʻpincha toʻgʻridan-toʻgʻri oqimda ishlaydigan choʻtkasi va choʻtkasi boʻlmagan motorlar yoki oʻzgaruvchan tokda ishlaydigan sanoat robotlari va CNC mashinalar mavjud.Bunday motorlar koʻpincha engil yuk va dominant harakatga ega boʻlgan aylanadigan tizimlarda qoʻllaniladi