Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

7.1. Alç› Ba¤l› Kal›p Malzemeleri
Alç› bol bulunan, kolay üretilen ucuz bir malzemedir. Bunlar ve di¤er birçok üstün özelli¤i sayesinde
alç›, baflta inflaat sektörü olmak üzere pek çok alanda vazgeçilmez bir malzeme olmufltur. Alç› ba¤l›
kal›p malzemeleri, alt›n ve gümüfl alafl›mlar› gibi düflük ergime s›cakl›¤›na sahip k›ymetli metallerden
tak› üretiminde en çok kullan›lan dereceli hassas döküm kal›p malzemeleridir. Döküm s›cakl›¤› 1200
°C'a kadar olan dökümlerde kal›p malzemeleri için kullan›labilecek en iyi ba¤lay›c› alç›d›r ve bu aç›dan

---

88
alternatifsizdir. Di¤er ba¤lay›c›l› malzemeler de elbette düflük döküm s›cakl›klar› için kullan›labilir.
Ancak bunlar›n hiçbiri, alç› kadar kullan›m kolayl›¤› ve esnekli¤i sa¤lamaz ve alç› kadar ekonomik
olamaz. Deneysel çal›flmalar tasarlan›rken bu durum göz önüne al›nm›flt›r. Bileflim olarak alç› ba¤l›
ticari kal›p malzemelerine benzeyen kal›p malzemeleri gelifltirilerek dökümlerin yüzey ve boyut
özelliklerini etkileyen unsurlar bu malzemeler kullan›larak araflt›r›lm›flt›r. Laboratuvarda üretilen alç›
ba¤l› kal›p malzemelerinin ham madde teminleri, gelifltirilmifl mevcut malzemelerle rekabet edebilmeleri
göz önünde bulundurularak yap›lm›flt›r. Ekonomik olarak alternatiflerinin gerisinde kalan bir malzeme
gelifltirmenin mühendislik aç›s›ndan bir öneme sahip olmad›¤› aflikârd›r. Agrega olarak kullan›lan
kristaobalit ve baz› kontrol ilaveleri hariç di¤er tüm malzemeler yerli üretici ve tedarikçilerden
karfl›lanm›flt›r. Yurt içinde kristobalit üretimi yap›lmad›¤›ndan bu malzemeyi ithal olarak kullanmak
zorunlu olmufltur.
Deneysel çal›flmalar iki koldan yürütülmüfltür; ancak alç› ba¤l› kal›p malzemelerinin buradaki pay›
daha büyüktür. Çok say›da bileflim üzerinde çal›fl›lm›fl ve bunlar›n k›rk yedi tanesi ile döküm deneyleri
de yap›lm›fl ve elde edilen sonuçlar tez içerisinde yer alm›flt›r. Ak›flkanl›k ve priz süresinin optimize
edilmesi deneysel çal›flmalarda en çok vakit alan ön ifllemlerdir. De¤iflen agrega ve ba¤lay›c› oran›na
göre veya kullan›lan farkl› katk›lara göre ak›flkanl›k ve priz süresi de¤iflim göstermektedir. Bu de¤iflkenleri
çal›fl›labilir s›n›rlar içerisinde tutmak için her bileflim için optimizasyon yap›lm›flt›r. PMS oran› de¤ifltirilerek
ak›flkanl›k; maya (sitrik asit) oran› de¤ifltirilerek de priz süresi optimize edilmifltir.
Kal›p malzemesi gelifltirmek çal›flma içerisinde büyük bir yer tutmas›na ra¤men as›l araflt›rma bundan
sonra bafllamaktad›r. Döküm yapmadan döküm kalitesi üzerinde yorum yapmaya imkân yoktur.
Dökümlerin yüzey bitimlerini ve boyutsal de¤iflimlerini araflt›rmak için tasarlanan özel numunelerin
farkl› alafl›mlar ile dökümleri yap›lm›flt›r. Bu dökümler üzerinden, gelifltirilen kal›p malzemelerinin
performanslar› ve döküm kalitesini etkileyen unsurlar araflt›r›lm›flt›r. Deneysel sonuçlara bak›larak
söylenebilir ki referans olarak kabul edilen ticari kal›p malzemeleri ile benzer içeri¤e sahip ve dökümler
üzerinde benzer özellikler sergileyen alç› ba¤l› kal›p malzemeleri gelifltirilebilmifltir. Gerek üniversite
döküm laboratuvar›nda gerekse Goldafl A.fi. dökümhanesinde bu kal›p malzemeleri ile çok say›da tam,
eksiksiz, sorunsuz dökümler baflar›yla gerçeklefltirilmifltir. Deneysel çal›flmalarda alç› ba¤l› kal›p malzemesi
bileflimlerinin gelifltirilmesinde özellikle agrega boyutu ve oranlar›n›n de¤iflimi üzerinde durulmufltur.
Alç› morfolojisinin de¤ifltirilmesi yönünde çal›flmalar tez çal›flmas›n›n son k›sm›nda bafllat›lm›flt›r ve bu
konudaki çal›flman›n oldukça geniflletilebilece¤i fark edilmifltir. Öncelikle alç› morfolojisinin de¤iflim
ve dönüflüm mekanizmalar› üzerinde yürütülecek bir çal›flma ile farkl› alç› ba¤l› kal›p malzemesi
bileflenleri gelifltirilebilir. Bu tez çal›flmas› ile kal›p malzemesi gelifltirilmesi sona ermeyecek ve çal›flma
bu yönde devam edecektir.