Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

2.3.3. Hassas Döküm Model Mumlar›
Mum insano¤lunun bildi¤i en eski termoplastik malzemedir. S›v›, yar› s›v› ve plastik hallerde
flekillendirilebilmesinden dolay› tarihi, el sanatlar› ve hassas döküm sanayinin geliflmesi ile yak›ndan
ba¤lant›l›d›r. Eski ça¤ Çin ve M›s›r sanatkârlar› kaybolan mum tekni¤ini kullan›rlard› ancak kullan›lan
mum sadece balmumuydu. Günümüzde ise hassas döküm sanayinde bu tekni¤in ismi muma benzer
özellikli tüm malzemeler için  kullan›lmaktad›r.
Modern hassas döküm model mum kar›fl›mlar›, do¤al hidrokarbon mumu, do¤al ester mumu, sentetik
mum, do¤al ve sentetik reçineler, organik dolgu malzemeleri ve su gibi çok say›da karmafl›k bileflikten
oluflmaktad›r. Bu çok çeflitli bileflikler, ergime noktas›, sertlik, viskozite, genleflme/büzülme ve kürleflme
oran› gibi mum bileflenlerinin yap›s›ndan ve bilefliminden etkilenen özelliklerin ve gerekliliklerin
belirlenebilmesi için formüluze edilmektedir. Hidrokarbon mumu, do¤al ester mum, çeflitli tiplerde
sentetik mumlar ve baz› reçineler ile ilgileniyorsak, düz zincir fleklinde dizilmifl karbon atomlu bileflikler
ile ilgileniyoruz demektir. Bunun yan›nda baz› reçineler ve dolgu malzemeleri halka fleklinde dizilmifl
karbon atomlar›ndan oluflmaktad›r.
Genellikle k›sa zincirler düflük ergime noktas› ve düflük sertlik anlam›na gelir. Zincir uzunlu¤unun
artmas›yla sertlikle birlikte ergime ve kat›laflma noktas› yükselir. Zincir uzunlu¤u mumun viskozitesini
ve çözünebilirli¤ini de etkiler.
Döküm mumu çok say›da farkl› zincir uzunlu¤una sahip bilefli¤in kar›fl›m›ndan oluflmaktad›r ve di¤er
maddelerden farkl› fiziksel davran›fllar gösterir. Mum, di¤er homojen kimyasal bileflikler gibi hemen
ergimez ancak ara hallere geçifl yapar.
Mumun yap›s› ve bileflenleri genleflme/büzülme özelli¤ini etkiler. Di¤er malzemeler gibi mum ›s› alt›nda
genleflir, so¤urken büzülür. Bir metal ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda mumun genleflmesi nispeten yüksektir.
Mumlar›n genleflme ve büzülme oran› 20 °C ile ergime noktas› aras›nda efl biçimli de¤ildir; ancak
s›cakl›k aral›¤› yap›n›n bir fonksiyonudur.
Kristalin malzeme herhangi bir kat› gibi davranarak, kat› halde nispeten düflük genleflme gösterirken,
s›v› hale geçince birden bire keskin bir geçiflle yüksek bir genleflme gösterir ve bu durum ani genleflme
art›fl› olarak tan›mlan›r. S›v› halde yine genleflme düflüktür.
Mumlarda k›sa zincirli k›s›m düflük s›cakl›klarda bile yumuflakt›r ve genleflme e¤risine kademeli bir
art›fl verir. Yüksek molekül a¤›rl›¤›na sahip kristalin k›s›mda ise genleflme art›fl› basamakl› olur ve s›v›
halde genleflme art›fl› yine düflüktür.
Kristalin olmayan reçine ise farkl› davran›r, bafllang›çtan s›v› hale kadar efl biçimli bir genleflme sergiler.
Kristalin olmad›¤› için keskin bir genleflme art›fl› göstermez. Bundan dolay› çeflitli reçinelerin muma
ilavesi kristalin yap›y› azalt›r ve genleflme/büzülme kapasitesinin azalmas›na yard›mc› olur.

---

27
Hassas Döküm Yöntemi