Dərs vəsaiti ali məktəblərin 050608 "Elektroenergetika mühəndisliyi" ixtisası üzrə

13. Aşırımda naqilin uzunluğu. 

Böhran və hesabat rejimləri 

 

Hava  xətlərinin  naqili  bir  neçə  nöqtədə 

bərkidilən  və  çəkidən  yaranan  yük  altında  əyilən 

uzadılmış  metal  oxdur.  Belə  naqilin  hesabatı  onun 

uzunluğundan  və  möhkəmliyindən  asılıdır.  Naqilin 

uzunluğu  onun  bərkidildiyi  dayaqlar  arasındakı 

məsafə  ilə  möhkəmliyi  isə    naqilin  materialı,  en 

kəsiyi  ölçüləri  və  quruluşu  (1  və  çoxtelli)  təyin 

edilir.  Əgər  naqilin  uzunluğu  az,  möhkəmliyi 

çoxdursa o düzxətli quruluşludur. Uzunluq artdıqca 

naqilin möhkəmliyi azalır və o elastiki formanı alır. 

Külək, 

buzlaşma 

naqilin 

sallanmasını 

və 

dartılmasını  artırır.  Temperaturun  artması  və 

---

36

 

naqilin  cərəyanla  qızması  naqilin  uzanması  ilə 

nəticələnir  və  nəticədə  naqilin  dartılması  və 

sallanması dəyişir. Kontakt naqili vasitəsilə elektrik 

enerjisinin  lokomotivə  verilməsi  ilə  əlaqədar  onun 

dartılması  çox  olmalıdır  ki,  keyfiyyətli  cərəyan 

qəbulu  alınsın.  Cərəyan  qəbulu  üçün  nəzərdə 

tutulmayan 

naqillərdə 

məsələn, 

qidalandırıcı 

naqillərdə  dartılma  çox  olmalıdır  ki,  bu  da 

dayaqların  hündürlüyünü  azaltmağa  imkan  verir. 

Naqilin  iş  rejimi  iqlim  amillərinin  və  dartılmanın 

nəzərə 

alındığı  rejimdir.  Naqilin  dartılması 

əvvəlcədən  təyin  edilmiş  əyrilərə  və  cədvəllərə 

əsasən  aparılır  ki,  bu  qiymətlərə  əsasən  naqil 

dartılır və onun sallanması təyin  edilir. 

Sabit  en  kəsiyi  olan  bimetaldan  hazırlanmış 

dayaqlar 

üzərində  bərkidilmiş  bərabər  eyni 

paylaşdırılan  yüklər  altında  asılır.  Hava  elektrik 

veriliş xətlərinin və kontakt şəbəkəsi naqillərinin ən 

aşağı  sallanma  nöqtəsində  naqilin  dartılması 

hesablanır.  Izolyatorların  saxlayıcı  və  dayaq 

quruluşlarının hesablanması üçün naqilin dartılması 

və onun sallanma  nöqtələrindəki  tərkibi hesablanır. 

Kontakt şəbəkəsi və hava xətlərinin asılma tənliyini 

parabola adlanan  tənliklə  əvəz etmək  olar. 

Naqilin  aşırımda  əyrisi  aşağıdakı  kimi 

hesablanır: 

 

y = 

 

 

         (12) 

 

---

37

 

 

Şəkil  11. Naqilin  sallanmasının təyini. 

 

Şəkildən  göründüyü  kimi  sıfır  nöqtəsində 

yəni  x=l/2  məsafəsində  sallanma  oxu  aşağıdakı 

kimi  hesablanır və maksimumdur: 

f = 

 

                         

(13) 

Bu ifadələrdə: 

q – naqilə təsir edən ümumi yüklərin cəmidir 

(hesabat  rejimində  iqlim  amilləri  nəzərə  alınmaqla 

yəni  buzlaşma  və  küləyin  təzyiqi  ilə  birlikdə) 

; 

l – aşırımın uzunluğu  (m); 

h – naqilin  dartılması (kN); 

f – sallanma  oxu (m). 

---

38

 

Hava  elektrik  veriliş  xətlərinin  hesablanması 

zamanı yüklər xüsusi yüklə, dartılma isə gərginliklə 

əvəz olunur. Bu halda sallanma oxu aşağıdakı kimi 

hesablanır: 

f = 

 

 

                     (14) 

burada: 

 – ümumi  xüsusi yük: 

 

 – naqilin  gərginliyi: 

  (kPa) 

S – en kəsiyi  sahəsidir (mm

2

). 

Temperatur  və  yüklərin  dəyişməsinin  naqilin 

dartılmasına  təsiri  nəzərə  alınan  zaman  naqilin 

uzunluğu  bilinməlidir.  Aşırımda  asılma  nöqtələri 

arasında 

naqilin 

uzunluğu 

aşağıdakı 

kimi 

hesablanır: 

L= l + 

                

(15) 

və  ya  sallanma  oxu  istifadə  edilməklə  naqilin 

uzunluğu  aşağıdakı kimi  hesablanır: 

L= l+

 

 

 

(16) 

 

Temperatur  və 

ya  yüklərin  dəyişməsi 

nəticəsində  naqil  uzanır  yəni  naqilin  sallanması  və 

dartılması  dəyişir.  Bir  rejim  üçün  naqilin 

sallanmasını və dartılmasını bilərək digər başqa bir 

rejim  üçün  onun  sallanması  və  dartılmasını  təyin 

edə  bilərik.  Buna  görə  də  2  müxtəlif  rejimlərdə 

aşırımda  dartılmalar  arasındakı  asılılığı  təyin  edən 

tənlik  naqilin  vəziyyət  tənliyi  adlanır.  Iki  müxtəlif 

rejim  üçün bu tənlik  aşağıdakı kimidir: 

---

39

 

 - 

 =  (t

i

 – t

1

)+ 

 (17) 

 

burada: 

 

q

i 

və q

1

 – birinci və  i rejimlərində naqilə tasir 

edən ümumi  yüklərdir. 

 

t

1 

və t

1

–həmin  rejimlərdəki  temperaturlardır. 

 

H

i 

və  H

1 

–  həmin  rejimlərdəki  naqilin 

dartılmasıdır. 

 

l – aşırımın uzunluğu. 

 

S – en kəsiyi  sahəsi. 

 

E – naqilin  elastikliyidir. 

 

 – temperatur əmsalıdır.