Dərs vəsaiti ali məktəblərin 050608 "Elektroenergetika mühəndisliyi" ixtisası üzrə
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
10. Kontakt asmalarının təsnifi
Təyinatlarına və quruluşlarına görə kontakt asmaları iki yerə bölünür: 1. sadə kontakt asmaları 2. zəncir kontakt asmaları
Dəmir yollarının texniki istismar qaydalarına əsasən kontakt asmaları istənilən atmosfer şəraitində dəmir yollarının fasiləsiz və etibarlı elektrik enerjisi ilə təmin etməlidir. Sadə kontakt asmaları tramvay, troleybus yəni şəhər elektrik nəqliyyatında və hərəkət sürəti 35-40 km/saat olan dəmir yol stansiyalarınınikinci dərəcəli yollarında tətbiq edilir. Yüksək sürətli dəmiryol sahələrində isə zəncir (mürəkkəb quruluşlu) kontakt asmaları bir birindən 30-40 m məsafədə yerləşən saxlayıcı quruluşlarda bərkidilən bir kontakt naqilindən ibarətdir. Kontakt asmalarının növündən asılı olmayaraq onların quruluşu aşağıdakı tələbləri ödəməlidir: 1. İstənilən atmosfer şəraitində cərəyan qəbulunu təmin etməli; 2. Sadə quruluşa malik olmalı; 3. Zədələnmə zamanı tez bir zamanda bərpa oluna bilməli; 4. Az zədələnmə zonasına malik olmalı; 5. Az isrismar xərcləri tələb etməli; 6. Uzun müddətli xidmət quruluşuna malik olmalıdır. 25
Dəmiryollarında istifadə olunan hava kontakt asmasıdır. Ümumiyyətlə kontakt şəbəkələr quruluşuna görə iki sistemdə hazırlanır: 1. hava asma sistemi 2. kontakt relsi
Kontakt relsi – yeraltı, yəni metropolitendə istifadə olunan sistemdir. Cərəyan sisteminə görə kontakt şəbəkəsi 3 kV-luq sabit və 25 kV-luq dəyişən cərəyan kontakt şəbəkələrinə bölünür ki, bunlarda bir-birindən izolyasiyanın səviyyəsinə görə fərqlənir. Dəyişən cərəyanla elektrikləşdirilmiş yollarda qatarların qəbul etdikləri cərəyanların az olması ilə əlaqədar kontakt şəbəkə naqillərinin en kəsik sahəsi azdır. Kontakt şəbəkəsinin asması ağır atmosfer şəraitində istismar olunur, yəni iqlim təsirinə məruz qalır. Eyni zamanda kontakt şəbəkəsinin ocümlədən kontakt asmasının ehtiyatı yoxdur. Buna görədə onun da ehtiyat əmsalı 2-4 götürülür bundan əlavə kontakt şəbəkəsi bölmələrə, seksiyalara bölünür. Yəni mexaniki və elektrik cəhətdən bir-birindən asılı olmayan, izolə edilmiş bölmələrə ayrılır ki, bu da istismarı asanlaşdırır. Kontakt şəbəkəsinə sərf olunan xərclər dəmir yollarının elektrikləşdirilməsinə sərf
olunan xərclərin 30-35%-ni təşkil edir. 26
Şəkil 8. Sadə kontakt asması.
4- sim 5- kontakt naqili 6- aparıcı tros
Şəkil 9. Zəncir kontakt asması.
Kontakt şəbəkəsi hava
asmalardan, dayaqlardan və saxlayıcı quruluşlardan ibarətdir. Zəncir kontakt asmasında kontakt naqilləri aparıcı troslardan simlər vasitəsi ilə asılır. Aparıcı tros kontakt şəbəkə dayaqlarda quraşdırılan saxlayıcı
27
quruluşlarda izalyator vasitəsi ilə bərikidilir. Külək zamanı kontakt naqilinin cərəyanqəbuledicisinin üfüqi istiqamətdə uzaqlaşmasının qarşısını almaq üçün və
elektrik lokomotivinin cərəyan qəbuledicisinin xizəkləri üzərində kontakt löhvələrinin eyni səviyyədə yerləşməsini təmin etmək üçün kontakt şəbəkə dayaqlarda finsatorlar adlanan qurğular yerləşdirilir. Onların vasitəsi ilə kontakt naqili tələb olunan vəziyyətdə bərkidilir, yəni fiksasiya edilir. Zəncir kontakt asmaları bir neçə əlamətlərinə görə fərqləndirilir: 1. Kontakt naqilinin aparıcı troslardan asılma üsuluna görə - tək və ikiqat asma. İkiqat asmada kontakt naqili aparıcı trosdan əlavə tros vasitəsilə asılır; 2.Naqillərin dartılma üsuluna görə - kompensasiya edilməmiş, yarım kompensasiya edilmiş və kompensasiya edilmiş; 3. dayaqların yanında yerləşən simlərin növünə görə - sadə və ressor; 4.Asma naqillərin planda yerləşməsinə görə.
Kontakt şəbəkələrdən cərəyan lokomotivinin cərəyanqəbulediciləri vasitəsilə alınır. Cərəyan qəbulunun keyfiyyətiasmanın növündən və vəziyyətindən, cərəyanqəbuledicisinin xarakteristikasından, iqlim şəraitindən, qatarların hərəkət sürətindən və digər amillərdən asılıdır. Cərəyanqəbuledicisininkontakt naqili üzrə
sürüşməsi zamanı (cərəyan qəbulu zamanı) kontakt 28
naqilinin rels başlığından olan hündürlük səviyyəsini, lookamativin özünün cərəyan
qəbuledicisinin hündürlük vəziyyətinin dəyişməz qalması və onun kontakt naqilinə eyni təzyiqlə sıxılması təmin edilərsə cərəyan qəbulu etibarlı və fasiləsiz olar. Bunun üçün aşağıdakı tələblər yerinə yetirilməlidir: - kontakt naqilinin şaquli sallanması az olmalıdır (naqildən rels başlığına qədər olan məsafə təsdiq olunmuş normalara əsasən olmalıdır). - iki dayaq arasında yəni aşırımda kontakt asmasının naqilinin elastikliyi olarsa. - kontakt naqilində sərt nöqtələrin sayı az olduqda. - lokomativin cərəyanqəbuledicisinin çəkisi az olduqda. - cərəyanqəbuledicisinin kontakt naqilinə sıxılması elə olmalıdır ki, cərəyan qəbulu zamanı qığılcım (elektrik qövsü) yaranmasın.
Sadə kontakt asmaları yuxarıdakı tələbləri ödəmir, buna görə də qatarların yüksək sürətlə hərəkətini və etibarlı cərəyan qəbuluna nail olmaq üçün zəncir asmalar tətbiq edilir. Hal-hazırda naqillərin dartılmalarının dəyişilməzliyini təmin edən ikiqat asmalar tətbiq edilir. Sabit cərəyanla elektrikləşdirilmiş yollarda iki kontakt naqilinin tətbiqi nəticəsində kontakt naqillərinin çəkisi artır və cərəyan qəbuledicisinin etibarlı işi təmin edilir. Ressor sistemlərinin tətbiqi kontakt asmasının
|