Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil

I mərhələ – hazırlıq mərhələsi adlanır. Hazırlıq mərhələsinin əsas 

vəzifələri bunlardır: 

a)  EĢitmə  diqqəti,  eĢitmə  yaddaĢı  və  fonematik  qavramanın 

inkiĢaf etdirilməsi.     

b)  Nitq  motorikasının  çatıĢmamazlığının  mütəhərrikliyinin 

inkiĢafı üçün artikulyasiya çalıĢmalarının aparılması.   

II mərhələ – tələffüz bacarığı vərdiĢlərinin formalaĢ-dırılması. Bu 

mərhələnin əsas vəzifələri aĢağıdakılardır: 

---

 

43 

a) Düzgün olmayan səs tələffüzünü aradan qaldırmaq. 

b)  UĢaqlarda  artikulyasiyaya  görə  eyni  və  ya  səslənməsinə  görə 

oxĢar  səslərin  tələffüzünü  diferen-siallaĢdırma  bacarığını  inkiĢaf 

etdirmək. 

V)  UĢaqların  müstəqil  nitqinin  müxtəlif  növlərinin  tələffüz 

bacarığı vərdiĢlərinin formalaĢdırılması. 

Beləliklə  də,  uĢaqlarda  səs  tələffüzü  qüsurlarının  düzəldilməsi 

səslərin  qoyuluĢu  və  avtomatlaĢdırılması  ilə  eyni  zamanda  fonematik 

qavramanın  inkiĢafını  da  özündə  birləĢdirir.  Tam,  düzgün 

qavranılmayan  fonem,  düz  tələffüz  edilməyəcək  və  digər  səslərdən 

fərqləndirilməyəcəkdir.  Fonematik  qavramanın  inkiĢaf  etdirilməsi 

loqopedik iĢin elə ilk mərhələlərindən baĢlayıb, oyun formasında frontal 

yarım-qrup və fərdi məĢğələlərdə keçirilir.  

Göstərmək lazımdır ki, bu iĢ danıĢıq səslərindən fərqli olaraq adi 

səslər  üzərində  aparılır.  sonra  isə  ana  dili  səsləri  sisteminə  daxil  olan 

nitq səsləri üzərində keçirilir. 

Bununla  paralel  olaraq,  uĢaqlarda  eĢitmə  diqqəti  və  yaddaĢı 

üzərində də məqsədyönlü iĢ aparılır. Bu fonematik qavramanın daha da 

yaxĢı  inkiĢafı  üçün  çox  əhəmiyyətlidir.  Belə  ki,  bəzən  uĢaqlar  onları 

əhatə edənlərin nitqini yaxĢı qavarmadıqlarından düzgün səs tələffüzünə 

yiyələnə bilmirlər.  

Loqopedik  məĢğələlər  zamanı  uĢaq  ən  əvvəl  öz  nitqinə  nəzarət 

etmək  bacarığı  qazanmaq  və  onu  əhatəsində  olan-ların  nitqi  ilə 

müqayisə edib düzəltmək vərdiĢinə yiyələn-məlidir.  

Məlumat  üçün  göstərmək  lazımdır  ki,  uĢaqlarda  fonemləri 

diferensiasiya etmək bacarığını inkiĢaf etdirmək üçün loqopedik iĢ Ģərti 

olaraq 6 mərhələyə ayrılır: 

I mərhələ – qeyri-müəyyən nitq səslərinin alınması.  

II  mərhələ  –  eyni  materialı  əsasında  səsin  gücü,  hündürlüyü, 

tembrini sözlərdə, söz birləĢmə və cümlələrdə fərqləndirilməsi: 

III mərhələ–yazının səs tərkibinə görə sözlərin fərqləndirilməsi. 

IV mərhələ – hecaların differensiasiyası. 

V mərhələ – fonemlərin differensiasiyası. 

VI mərhələ – sadə səs təhlili vərdiĢlərinin inkiĢafı.