Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət

 
180 
Mövzu 14.Orfoqrafik normalar. 
Orfoqrafiya  yunan  sözü  olub  orhos  doğru,  düzgün,  qraphos 
yazıram  deməkdir.Bu  orfoqrafiyanın  lüğəvi  mənasıdır.  Onun  bir 
termin kimi mənası söz və qrammatik formaların vahid və sabit ya-
zı qaydalarının məcmusu, toplusu deməkdir: ―Orfoqrafiya – yazılı 
dil  vahidlərinin  yazılışını  təmin  edən  qaydalar  sistemidir‖.  Milli 
dilimiz üçün cəmiyyət tərəfindən qəbul edilən orfoqrafik qaydalar 
xalqa, milyonlara xidmət edir. Bu qaydalar dövlət tərəfindən təsdiq 
olunur, onun tələblərinə əməl etmək hamı üçün vacib sayılır. 
Orfoqrafiyamızın  təkmilləşdirilməsi  istiqamətində  aparılan 
dəyişikliklər, yeniliklər hər dəfə layihə şəklində respublikanın ali 
və orta məktəblərində, yazıçıların, mətbuat orqanlarının və digər 
əlaqədar  təşkilatların  yığıncaqlarında  geniş  bir  şəkildə  müzakirə 
olunmuş və orfoqrafiyada müəyyən dəyişikliklər aparılmışdır. Bu 
dəyişikliklərlə  bağlı  orfoqrafiya  lüğətləri  də  hər  dəfə  yenidən 
tərtib  olunaraq  nəşr  olunmuşdur.  İlk  orfoqrafiya  lüğəti  1929-cu 
ildə  (1925-ci  ildə  qəbul  edilmiş  orfoqrafiya  qaydaları  əsasında) 
nəşr  edilmişdir.1939-cu  ildə  yeni  əlifbaya  keçməklə  əlaqədar 
orfoqrafiya  qaydalarında  xeyli  dəyişikliklər  edilmiş,  həmin 
dəyişikliklər  1940-cı  ildə  nəşr  olunan  orfoqrafiya  lüğətində  öz 
əksini tapmışdır. Bu lüğətə 21 mindən artıq söz daxil edilmişdir. 
1958-ci ildə qəbul olunmuş orfoqrafiya qaydaları əsasında 1960-
cı  ildə  növbəti  lüğət  (üçüncü  lüğət)  nəşr  olunmuşdur.  Lüğət  58 
minə qədər sözü əhatə edir. Bu lüğət dilimizin müasir leksikasını 
əks etdirə bilmək baxımından, təbii ki, köhnəlmişdir. 
Azərbaycan  Respublikasının  Prezidentinin  26  may  2004-cü 
il tarixli qərarı ilə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 
təsdiq  etdiyi  yeni  orfoqrafiya  qaydaları  bu  sahədəki  ehtiyacı 
ödəmək baxımından olduqca önəmli rol oynadı. Hal-hazırda yeni 
orfoqrafiya  qaydaları  əsasında  tərtib  olunmuş  orfoqrafiya  lüğəti 
çapdan çıxmışdır. Latın qrafikası ilə nəşr olunan yeni orfoqrafiya 
lüğətində 80 000-ə yaxın sözün düzgün yazılışı göstərilmişdir. 

---

 
181 
Dildə, xüsusilə onun lüğət tərkibində otuz ilə yaxın müddət 
ərzində  baş  vermiş  yeniliklər,  dəyışikliklər  yeni  orfoqrafiya 
lüğətində öz əksini tapmışdır. 
Orfoqrafiya  qaydaları  tərtib  olunarkən  üç  prinsip  əsas 
götürülür: fonetik, morfoloji və tarixi-ənənəvi prinsip.