Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət

Yunis Ġmrə, 
"
Salam olsun
"
 
Biz dünyadan gedər olduq, 
Qalanlara salam olsun! 
Bizim üçün xeyir-dua 
Qılanlara salam olsun! 

---

 
225 
Əcəl bükə belimizi 
Söylətməyə dilimizi 
Xəstə ikən halımızı 
Soranlara salam olsun! 
Tənim ortaya açıla, 
Yaxasız köynək biçilə, 
Bizi asan vəch ilə 
Yuyanlara salam olsun! 
Kimsə durmaz qəsdimizə, 
Gedər olduq dostumuza, 
Namaz üçün üstümüzə 
Duranlara salam olsun! 
Bu qaydadı, gələn gedər 
Əcəl ki var bizi güdər. 
Bizim halımızdan xəbər 
Soranlara salam olsun! 
Dərviş Yunus söylər sözü, 
Yaş doludur iki gözü 
Bilməyən nə bilsin bizi?! 
Bilənlərə salam olsun! 
 
S. Vurğunun"
Vaqif
" pyesindən bu hissəni rollar üzrə ifadəli 
söyləmək 
Qacar(heyrətlə) 
Aha, baş əyməyir hüzurumda bu! 
Şeyx.   
 
Yoxdur vicdanında qanun qorxusu. 
Qacar(Vaqifə)  
Şair, hökmdarın hüzurundasan! 
Vaqif.   
 
Bunu sizsiz belə düşünürm mən. 
Qacar.  
 
Bəs baş əymədiniz! 
Vaqif.   
 
Əymədim, bəli! 
Əyilməz vicdanın böyük heyəli. 
Qacar.  
 
Qılınclar toqquşub iş görən zaman. 
Neylər dediyiniz quru birr vicdan?  

---

 
226 
Vaqif.   
Vicdan dedikləri bir həqiqətdir,  
Beşiyi, məzarı əbədiyyətdir. 
Qacar.  
Bəs zindan necədir, qaranlıq zindan?! 
Vaqif.   
Soyuq məzara da zinətdir insan. 
Qacar.  
Yenə göylərdədir şair xəyalın?! 
Vaqif.   
Əzəldən hüdudu yoxdur kamalın. 
Qacar.  
Aha, sınayırdım idrakınızı. 
Doğrudan, bir şair görürəm sizi. 
Xoşbəxt xəlq eyləmiş sizi yaradan! 
Vaqif.   
Dünyada qalacaq yalnız yaradan! 
Qacar.  
Çox gözəl, çox gözəl, inanın ki, mən 
 
 
Sizin ruhunuzu sevdim ürəkdən. 
Bu dövlət, bu cəlal, bu şanlı saray,  
Göylərin büsatı o ulduz, o ay,  
Sizə tapşırılsın bu gündən gərək 
Ancaq bir şərtim var. 
Vaqif.   
Buyurun, görək! 
 
 
 
Qacar.  
Gərək fars dilində yazsın sənətkar. 
Vaqif.   
Farsın Xəyyamı var, Firdovsisi var,  
Nə çoxdur onlarda böyük sənətkar. 
Azəri yurdunun oğluyam mən də,  
Az- az uydururam yeri gələndə. 
Qacar.  
Yaxşı, gəl əl götür bu inadından. 
 
 
Bu qədər naşükür olmasın insan! 
Vaqif.   
Aldada bilməmiş dünyanın varı 
 
 
Bir məslək eşqiylə yaşayanları. 
 
 
Mən ellər bağında azad bir quşam. 
 
 
Mənsəbə, şöhrətə satılmamışam! 
Vəzir.   
Yaxş da...Çarıqlı kiçik bir ölkə 
Böyük Firdovsilər yaratdı bəlkə? 
Vaqif.   
Günəşi örtsə də qara buludlarr,  
 
 
Yenə günəş adlı bir qüdrəti var. 

---

 
227 
Qacar.  
Görürəm, günəşə iştahan vardır. 
Vaqif.   
Günəşdən gizlənən yarasalardır. 
Şeyx.   
Buna qulaq asmaq çətin peşədir. 
Vaqif.   
Niyə, qulağınız çoxdan şeşədir – 
 
 
Böhtan eşidəndə qızarıb yanar,  
Doğru söz gələndə pambıq tıxanar. 
Vəzir.   
 Sizin sözünüzün kəsəri azdır. 
Vaqif.   
Oxuyan bülbüldür, dinləyən qazdır! 
Vəzir.   
Of... Məndə olsaydı bundakı hünər! 
Vaqif.   
Ağılsız köpəklər ulduza hürər. 
Qacar (vəzirə) Di ver cavabını, nə durmusan? Din! 
 
 
Nə, yenə döyünür sarsaq gözlərin! 
Vaqif.   
Neyləsin, yazığın nə günahı var? 
 
 
İşıq güclənəndə çaşar yarasalar. 
Şeyx(kinayəilə)Şairə sənətdir tikanlı sözlər 
Vaqif.   
Sözdən qızarmaz ki, bozarmış üzlər. 
(Qapıçı daxil olur) 
Qapıçı  
Şahım, bir qoca var, gəlsin içəri? 
Qacar.  
De, gəlsin. 
(Vidadi daxil olub təzim edir) 
Vidadi. 
Hakimin höküm, hünəri 
 
 
Onun vicdanilə qardaş olmalı! 
 
 
Bizə qalmayacaq dünyanın malı… 
 
 
(Vaqifi göstərərək)  
 
 
Şairdir, qəlbi var, şirin sözü var,  
 
 
Böyük bir ölkənin onda gözü var. 
 
 
O ölsə, dağlar da dil deyib ağlar. 
 
 
Əfv edin, yaxşılıq qalır yadigar. 
Qacar.  
Dinin düşmənidir, o ölsün gərək! 
Vidadi.  
Xeyir O, Vaqifdir, eşqə gələrək! 
 
 
Bəzən qamçılayır zəmanəsini,  
 
 
Allah da çox sevir şeirin səsini. 

---

 
228 
Qacar.  
Allah da çox sevir? Allaha yalvar,  
 
 
Onun məndən də çox qüdrəti var. 
 
 
Əgər bacarırsa, qoy sağ saxlasın. 
Vidadi. 
Siz hökmdarsınız... 
Qacar.  
Yaxşı, qoca, mən 
 
 
Artıq əl çəkirəm ölüm fikrindən. 
 
 
Ancaq... kəsəcəyəm yazan əlini,  
 
 
Bir də həcv deyən acı dilini. 
 
 
Razısan? 
Vaqif.   
Razıyam, böyük hökmdar! 
 
 
Mərhəmət sahibi olur ağalar. 
 
 
Eyb etməz, sizə də çatar bir əvəz. 
 
 
Qatır cinsisiniz doğub törəməz. 
Qacar.  
Vaqif, indi get,  
 
 
Saray həyatını büsbütün tərk et. 
 
 
Gərək yaşamasın qədirnaşünas! 
Vaqif.   
Sənsə həqiqətin ağzına daş bas! 
 
 
Mən az görməmişəm bu sarayları,  
 
 
Burda göyə çıxan ahu vayları… 
 
 
Görmüşəm şahların vəfasını mən,  
 
 
Xanların zülmünü, cəfasını mən. 
 
 
Görmüşəm zamanın min rüzgarını,  
 
 
Dustaq anaların göz yaşlarını. 
 
 
Nifrət! Qan çanağı taclara nifrət! 
 
 
Var olsun azadlıq, bir də məhəbbət!  
 
 Fərqanə Zülfüqarovanın ―XIX əsrin sonu -XX əsrin əvvəllərində 
ingilis ədəbiyyatı(Bakı, ―Elm və təhsil‖, 2012, 156 səh.)‖ monoqra-
fiyasından.Fikrimizcə,  nitq  mədəniyyəti  fənni  ümumən  insan 
konsepsiyasına əsaslanmalıdır. 
―Elə  hərəkət  et  ki,  sənin  hərəkətinin  əxlaq  qaydası-  ümumi 
qanun  ola  bilsin,  sənin  iradənin  əxlaq  qaydası  eyni  zamanda 

---

 
229 
ümumi qanunvericilik prinsipi qüvvəsinə malik olsun‖  
Hər bir şəxs əxlaq nümunəsi olaraq nitqində, əməlində örnək 
olmağı bacarmalıdır.Fikrimizcə, hər bir gəncin tələbatları müxtə-
lifdir - maddi, ruhi, mənəvi və s. İnsan bu neqativ emosiyalardan 
daim  qurtulmağa  çalışır.  Hər  bir  tələbə,  insan  öz  -  özlüyündə 
dəyərlidir çünki, bəzən insan Tanrının özü kimi möcüzə yaradır. 
Dəyərli varlıq olan ana cəmiyyət üçün hər bir ixtisas sahiblərini 
dünyaya gətirərək onları tərbiyələndirib boya-başa çatdırır. 
Qeyd  edək  ki,  müasir  gənc  intellektual  varlıq  olmalıdır.  O, 
ailədə və cəmiyyətdə, təhsil aldığı ali məktəbdə maraq oyandırmağı 
bacarmalıdır və etibar, hörmət, inam qazanmalıdır.Çünki, insanları 
maraqlandırmaq lazımdır. Bu zaman intellekt çox önəmlidir.  
Əslində günəşin qabağında məşəllər və atəşfəşanlıqlar solub 
öz işığını itirdiyi kimi qadın ağlı hətta düha və gözəllik də xeyir-
xah qəlbin yanında nurunu itirir. Həqiqət yalanı örtə bilmədiyi ki-
mi, əyri də düzə kölgə sala bilməz.Alman filosofu A.Şopenhaue-
rə  görə,  ―Dünyada  bircə  yalan  danışan  məxluq  var  –  insan‖. 
Ümumiyyətlə insan bütün işlərinin tez sona çatmasına tələsir, əsl 
sonluğun gəlib çatmasını isə heç vaxt istəmir… Çünki onun ba-
şına  nə  qədər  faciələr,  əzab-əziyyətlər  gəlsə  də,  o,  xoşbəxtliklə 
keçən  günlərinin  sorağıyla  yaşayır  və  ümidlə  dəyərli  günlərini 
gözləyir. İnsanın  xoşbəxtliyi  və  bədbəxtliyi  onun  ürəyində məs-
kən salmışdır. Hər bir varlıq öz səadətini özü qazanmalıdır, əgər 
buna  nail  ola  bilmirsə,  öncə  özü  günahkardır,  burada  zamanı, 
Allahı, dövləti günahlandırmaq düzgün deyil. Xoşbəxtlik və bəd-
bəxtlik nə qədər taledən asılıdırsa, bir o qədər də insanın öz mə-
nəviyyatından asılıdır. Qeyd edək ki,  insanın həyatında fasiləsiz 
xoşbəxtlik və bədbəxtlik ola bilməz. Xoşbəxtlik ardınca bədbəxt-
lik,  bədbəxtlik  ardınca  xoşbəxtlik  gəlir.  Müasir  gəncin  intellek-
tual inkişafı dedikdə onun haqqları, yuridik savad, nitq mədəniy-
yəti, faktlar, hisslərin tənzimlənməsi, nizamlanması, mənəvi-psi-
xoloji təsir, kosmopolitik zövqlər mədəniyyət, hüdudsuz ümidlər, 

---

 
230 
peyğəmbərlərin nəticələri, intuitik emprik faktlar ( such as God-
vin  inspired  flights  of  intuition)  şamil  olunur.Belə  insanları  çox 
vaxt yaşayış tərzi qane etmir, o missiyasını qoruyub saxlamaqla 
yanaşı həyatın rəngarəng axarına qatılaraq ictimai şüurunun intel-
lektual səviyyədə inkişafına doğru can atır.Hər bir tələbə həyatda 
özünün mənəvi rolunu, mənəvi gücünü, maraqlarını, həyatın yeni 
stimulunun  axarının  açarını  xüsusi  enerji  ilə  bərpa  etməli  oldu-
ğunu dərk etməyi bacarmalıdır. Bu da onun daxili azadlığının  – 
şəxsi,  fərdi,  ictimai-mental  duyumudur  və  ideoloji  bəlalardan 
qurtuluşudur.İnsanın  cinsindən  asılı  olmayaraq  qadının  və  ya 
kişinin özünüdərki ilə bağlı fikirlər alman alimi K.Yaspersin di-
ni-mistik fəlsəfəsində özünün daha qatı, daha radikal, daha aydın 
ifadəsini  tapdı.  Onun  yazdığı  kimi,  insanın  düşüncəsi  prinsipcə 
elmi yox, başqa bir təfəkkür - „mən‖i xatırlayan, „mən‖i oyadan, 
„mən‖i  özümə  gətirən,  „mən‖i  dəyişdirən  bir  təfəkkür  olmalıdır 
(―Die Schuldfrage. Lebensfragen der deutschen Politik‖). 
İngilis  filosofu  A.Toynbinin  fikrincə,  bu  dünyanın  özəyi 
mənəvi  başlanğıcdır,  yaradıcılıq  ehtirasıdır,  spesifik  mədəniyyət 
sərvətlərinin məcmusudur (―A Religious Belief‖). 
Son illər müasir gəncin özünüdərki ilə çox dəyişik və ya ona 
müsbət mənada təsir etmə formaları üzə çıxıb. Mənə elə gəlir ki, 
bu  təsirlərdən  ən  başlıcası  isə  yad  planetlərin  yaşadığımız  yer 
planetinə  müxtəlif  üsullarla  təsirlərinin  olmasıdır.  Məncə,  bu 
məqam dünyanın düşünən insanlarında planetimizdə vahid dünya 
yaratmaq  ideyasını  irəli  sürməsi  ilə  özünü  göstərir.  Bununla 
bərabər, indi müasir dünyada yaranmış bu yanaşma tərzi insanın 
ruhunun  dərinliyinə  varmaqla  reallaşdırılmasının  mümkünlüyü 
daha  optimal  yol  kimi  göstərilir.Hər  bir  gəncin  yeni  həyati  an-
laşmasında  ekzistensializm  və  seyr  vasitəsilə  din  birləşmiş  olur. 
Burada fəlsəfənin insanın dünyada ali vəzifəsinə münasibəti açıq-
aşkar hiss olunur. Amerika filosofu Karl Raymund Popper kliniki 
ölüm  keçirmiş  şəxsin  cənnəti  təsvir  etməsi  barədə  yazırdı:  Mən 

---

 
231 
orada 1) ruhi mehribanlıq; 2) sonsuz eşq; 3) işıq, qəlb gördüm... 
(―Objective Knowledge‖ ) 
Fikrimizcə, hər bir gənc nitq mədəniyyətini, dilini təkmilləş-
dirməklə  yanaşı  hər  şeydən  əvvəl  insani  dəyərlərə  əsaslanaraq 
hərəkət etməlidir.