Dərs vəsaiti Azərbaycan Texniki Universitetinin 25 dekabr 2017-ci

Strateji seqmenləşdirmə

Strateji seqmentləşdirmə dedikdə müxtəlif parametr və ya prinsip əsasında şirkətin çıxışa malik olduğu mühiti ayrı-ayrı his- sələrə, yəni seqmentlərə bölünməsi başa düşülür. Xarici mühitin müxtəlif amillərini nəzərə almaqla seqmentləşdirməni aparmaq məqsədəuyğundur. Aparıcı şirkətlər çox vaxt bazarın strateji seq- mentləşdirməsini aparırlar. Bazarın strateji seqmentləşdirilməsi- nin əsas məqsədi bazarı tətqiq etməklə onun əsas parametrlərini müəyyən etməkdir. Bu da gələcəkdə firmanın fəaliyyət strategi- yasının hazırlanmasında istifadə edilir. Bazarın əsas parametrlə- rinə məqsədli seqmentlər üzrə istehlakçı qrupları, istehlakçıların

təlabatları və funksiyaları, seqmentlər üzrə qiymətlər və satış müddətləri, təlabatların ödənilməsi texnologiyaları daxildir. Şir- kət özünün əsas bazarını müəyyən etmək üçün bazarı ayrı-ayrı hissələrə bölür. Hər bir bazar seqmenti oxşar təlabatları, davra- nışları və motivləri ilə seçilir. Şirkətin çıxışa malik olduğu hər bir seqment – strateji təsərrüfat zonası (STZ) adlanır. STZ-nin paramterləri aşağıdakılardır:

• 
  Strateji təsərrüfat zonasında artım perspektivləri. Bu, məh- sula olan tələbin həyat tsikli fazaları ilə əlaqələndirilməklə məh- sul istehsalının potensial artım tempi ilə əks olunmalıdır;
  
• 
  Rentabellik perspeltivləri. Burada əsas diqqət seçilmiş STZ- də gözlənilən mənfəətlə, onun hansı məsrəflər hesabına əldə olunması ilə müəyyənləşir;
  
• 
  Gözlənilən qeyri-sabitliyin səviyyəsi – bunun nəticəsində şirkətin bu seqmentdə artım və rentabeillik üzrə gözləntiləri öz müəyyənliklərini itirirlər;
  
• 
  Uğurlu rəqabət amilləri isə gələcəkdə rəqabət mübarizəsi- nin aparılmasını müəyyən edən amilləri özündə əks etdirir.
  

STZ-lər çoxlu dəyişənlər kimi təsvir olunur, həm də özündə inkişafın perspektivliyi və rentabelliyi, dəyişkənliyi və qeyri- sabitliyi, uğuru, rəqabət amillərini və s. əks etdirir. Bunları əvvəlcədən bilmək çətindir. STZ-lərin seçilməsində rasional qərar qəbul etmək və resursları STZ-lər arasında bölüşdürmək üçün seqmentləşdirmə prosesində çoxlu sayda göstəricilər gözdən keçirilməlidir. İlkin olaraq STZ dəsti formalaşdırılır, sonra kifa- yət qədər bir dar həlqəli STZ-nin seçilməsi həyata keçirilir, əks halda onlar haqdakı qərarlar tamlığını itirəcəkdir.
STZ-in cəlbediciliyinin müəyyənlişdirilməsi aşağıdakı prinsiplərə söykənir:

• 
  Şirkətin maraqlandığı STZ-ni müəyyən edən iqtisadi, sosial, siyasi və texnoloji şəraitin qlobal proqnozu;
  
• 
  Mühüm tendensiyaların və təsadüfi hadisələrin müvafiq STZ-lərə təsirinin təhlili və onların qeyri-sabitliyinin qiymətlən- dirilməsi;
  
• 
  Artımın və rentabelliyin keçmiş tendensiyalarının ekstra- polyasiyası;
  
• 
  Mövcud tələb tendensiyalarında dəyişiklikləri formalaş- dıran amillərin təhlili.
  

STZ-ni seçdikdən sonra təşkilat bu sahədə məhsulun nomen- klaturasını işləyib hazırlamalıdır. Aşağıdakı şəkildə ayrılmış STZ-nin alqoritmi təsvir edilmişdir (şəkil 2.2).