Dərs vəsaiti Azərbaycan Texniki Universitetinin 25 dekabr 2017-ci

G İ R İ Ş


Azərbaycanda uğurla həyatda keçirilən iqtisadi siyasət nəti- cəsində iqtisadiyyatın bütün sahələrində, yüksək nailiyyətlər əldə edilmişdir. Azərbaycan iqtisadi artım tempinə görə təkcə region- da deyil, dünya ölkələri arasında lider mövqeyini qazanmış və Dünya İqtisadi Forumunun hazırladığı «Qlobal rəqabətlilik 2015-2016 hesabatında» 37-ci, Dünya Bankı və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının «Sahibkarlıq üçün şəraitin yaxşılaş- dırılması» birgə hesabatının nəticəsinə əsasən əlverişli şərait şərait reytinqində 183 ölkə arasında öncül mövqedə dayanmışdır. Neft strategiyasının uğurla həyata keçirilməsi, xüsusilə qeyri-neft sənayesinin şaxələndirilməsi, yeni müəssisələrin yaradılması sənayenin inkişafını sürətləndirmişdir. Ölkə iqtisadiyyatının neft amilindən asılılığının azaldılması və dayanıqlı inkişafının təmin edilməsi üçün aparılan dövlət siyasəti, regionların və iqtisadi fəaliyyət sahələrinin inkişafına dair çoxsaylı dövlət, sahə və məqsədli proqramların, layihələrin icrası ilə bağlı görülən işlər qeyri-neft sahələrinin, xüsusilə emal sənayesinin dinamik inkişa- fına zəmin yaratmışdır. Əldə edilən uğurlar yeni məhsul növlərinin istehsalı, yeni texnologiyaların tətbiqi, sahibkarlığın inkişafı hesabına qazanmışdır.
Ölkədə azad sahibkarlıq mühitinin formalaşması, fərdi və müştərək təsərrüfatçılıq formalarının sürətli inkişafına təkan vermiş, ÜDM-in tərkibində özəl bölmənin payı yüksəlmişdir.
Hazırda sənaye sahələrində 30-dan çox dövləti təmsil edən 240-a yaxın xarici və müştərək müəssisə fəaliyyət göstərir. Tex- noparkların, Aqroparkların sənaye məhəllələrinin, Azad Ticarət
zonalarının, holdinqlərin və digər mütərəqqi idarəetmə struktur- larının yaradılması iqtisadiyyatın inkişafının keyfiyyətcə yeni mərhələyə keçməsinə təminat yaratmışdır. Neft sektorundan əldə edilən gəlirlərin iqtisadiyyatın qeyri-neft sahələrinin inkişafına, mövcud müəssisələrin maddi və texnoloji bazasının yeniləşməsinə yönəldilməsi qeyri-neft məhsulları ixracının ildən-ilə artmasına imkan yaratmışdır.
Əldə edilən nailiyyətləri yüksək qiymətləndirməklə yanaşı, onu da qeyd etmək lazım gəlir ki, emal sənayesinin alt sahələrinin texniki-texnoloji səviyyəsi rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsalına lazımi təminat yaratmır, onların innovasiya aktivliyi aşağıdır, istehsalın diversifikasiyası ləng həyata keçirilir, mövcud idarə- etmə sistemində qərarların qəbul edilməsi inzibati amilə söykə- nin, səlahiyyətli menecer institutu formalaşdırılmamışdır. Hər il maliyyə çatışmazlığı, təşkilati uğursuzlunq səbəbindən və rəqabə- tə davam gətirməyən çoxsaylı sahibkarlıq subyektləri öz fəaliyyə- tinə xitam verirlər.
Qloballaşan dünyada baş verən sürətli dəyişikliklər, bazarlar- da rəqabətin kəskinləşməsi, istehlakçıların tələbat və zövqlərinin əsaslı şəkildə artması ilə bazarların seqmentləşməsinin dərin- ləşməsi, yeni məhsulların istehsalı texnologiyalarının mənimsə- nilməsi dövrünün qısaldılması zərurətinin yaranması kimi pro- seslər, müəssisələrin fəaliyyətində köklü dəyişikliklərin aparılma- sını şərtləşdirmiş və bu səbəbdən da strateji menecment sistemi- nin məzmun və formasında yeni cəhətlərin, yanaşmaların tətbi- qinə zəmin yaratmışdır.
Rəqabət mübarizəsinin intensivləşdiyi şəraitdə yeni satış ba- zarlarının seçilməsi, orada firmanın strateji planlarının və strate-
giyalarının reallaşdırılması kimi məsələlərin tədqiqi, SWOT-təh- lilin aparılması, daxili və xarici mühit amillərinin təsirinin nəzərə alınması, ölkənin qeyri-neft sənaye sahələrinin innovativ yolla in- kişafının təmin edilməsi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Strateji menecment əsasən orta və iri ölçülü müəssisələrin məqsədlərinin, missiyasının və əsas satış bazarlarının müəyyən edilməsi, orada öz mövqelərininin qorunub saxlanması kimi məsələlər üzrə strateji idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi və onların reallaşdırılması məsələlərini əhatə edir.
Dərs vəsaitində strategiyaya dair nəzəri baxışlar, strategiya- nın hazırlanması prosesi, təşkilatın strateji menecment sistemi, strateji seqmentləşdirmə, idarəetmə və planlaşdırma, strateji idarəetmə modelləri, müəssisənin inkişaf strategiyası, rəqabət, diversifikasiya, investisiya və innovasiya strategiyalarının forma- laşdırılması və həyata keçirilməsi mexanizmləri, müəssisənin xarici və daxili mühitinin təhlili, SWOT-təhlil və «dəyərlər zənciri» konsepsiyası, müəssisənin strateji potensialı, strategi- yanın səmərəlilik meyarları, strateji marketinqin təşkili, təşkilati strukturun strategiyaya uyğunlaşdırılması, strateji təyinatlı biznes qrupların fəaliyyəti, müəssisənin texnoloji siyasəti, reinjinirinq və restrukturizasiya strategiyaları, beynəlxalq inkişaf strategiyaları, Azərbaycanın xarici iqtisadi fəaliyyət strategiyası kimi mühüm məsələlər öz əksini tapmışdır.
İqtisad yönümlü ali məktəblərin bakalavr və magistr pilləsində təhsil alan tələbələri üçün nəzrədə tutulmuş bu vəsait ixtisasartıma kurslarının dinləyiciləri, müəssisə rəhbərləri, mütəxəssislər və menecerlər üçün faydalı ola bilər.