Dərs vəsaiti Azərbaycan Texniki Universitetinin 25 dekabr 2017-ci

Təcrübədə müəyyən olunan əsas məhdudlaşdırıcıya istiqa- mətlənən üsul. Məsələn, təhlil əsasında aşkarlanıb ki, mövcud dövrdə sərmayə qıtlığı əsas məhdudlaşdırıcıdır. Deməli, gələcək dövrə istiqamətlənən strateji planda şirkət investisiyaların cəlb edilməsini əsas götürməlidir.
Nəzərə almaq lazımdır ki, yuxarıda qeyd edilən metodlar ehti- yatların miqdarının proqnozlaşdırılması və istifadə normalarını özündə ehtiva edir.
Bu üsullar imkan verir ki, iqtisadi artımı əngəlləyən məhdu- diyyətlərin qarşısının alınması tədbirləri və qaydaları müəyyən- ləşdirilsin. Metodların hamısı ayrı-ayrı göstəricilərə arxalanmaqla ümumi proqnozların verilməsini əsaslandırır. Özüdə proqnoz he- sablamalarını müxtəlif mütəxəssislər aparsalar da, əsas ümumi- ləşmələri məqsədli qruplar aparır.
Hər bir strateji proqnozun müxtəlif variantlarının olması ayrı- ayrı yerinə yetirmə ssenarilərinin hazrılanmasını təmin edir. Vur- ğulamaq lazımdır ki, xairici mühitdə gedən proseslərin qeyri-mü- əyyənliyi və dəyişkənliyi zamanı bu cür çoxlu fəaliyyət ssenari- lərinin olması vacibdir.
Şikətin buraxdığı məhsula təlabatın dəyişməsi, rəqiblərin yeni bazara yeni məhsul və ya xidmət təklifi, məhsul qiymətinin də- yişməsi, investorların davaranışı və s. göstəricilər xarici mühiti müəyyən edən sürətlə dəyişən başlıca parametrlərdir.
Beynəlxalq təcrübədə proqnozlaşdırmanın aparılmasının sadə üsulu üç ssenarini özündə ehtiva edir: bədbin, nikbin və mümkün ssenarlər. Mövcud vəziyyəti nəzərə almaqla icraya bu variantlar- dan biri seçilir. Amma təcrübədə hər bir vəziyyətə uyğun davra- nış strateji planı hazırlanır və onların yerinə yetirilməsinə lazım olan ehtiyatların bölüşdürülməsi hesablanır.
Stateji planın hazırlanması mürəkkəb iş olduğundan daha çox “məqsədlər ağacı” və ya “hədəflər ağacı” üşulu seçilir.
Bu üsulun məntiqi ardıçıllığı “0”səviyyəsində əsas hədəfin müəyyən olunmasından, ikinci addımda 1-ci səviyyənin məqsəd- ləri, üçüncü addımda 2-ci səviyyənin məqsədlərinə doğru konkret tədbirlər, qaydalar, prosedurların hazırlanmasından ibarətdir.
Özüdə hər bir tədbirin və xırda işin görülməsinin məsul icra- çıları müəyyən olunur. Çox vaxt bütünlüklə bu məqsədli proqra- mın yerinə yetirilməsi ayrıca bir məqsədli qrupa tapşırılır.
Stateji planın işlənərkən bir neçə mümkün variantların baxıl- ması daha yaxşı nəticələr verir. Mümkün inkişaf ssenarisini hazır- lamaqla bərabər, optimist (nikbin) və bədbin (pessimist) ssenari- lər üzrə strateji plan hazırlanmalıdır. Deməli, strateji planın tərtibi özündə fəaliyyətin texnoloji prosesini əks etdirməlidir:

• 
  hər bir xırdalıqlığı nəzərə alan hədəflər şəcərəsinin işlən- məsi və proritet təşkil edən hədəflərin təşviqi;
  
• 
  müəyyən olunmuş hədəflərə uyğun tədbirlərin hazırlanma-
  

sı;

• 
  strateji planın yerinə yetirilməsinə rəğmən təşkilatı işlərin
  

görülməsi, əmək bölgüsüsnün aparıması, ixtisaslaşma və ünvan- lılığın təmin olunması.
Şirkətin fəaliyyətinin stateji planlaşdırılmasına yönəlmiş funksional təşkilati stukturun müəyyənləşməsi mürəkkəb məsələ sayılmalıdır. Fikrimizcə, müəssisəinin əsas funksional element- lərinə bunları daxil etmək olar:
Marketinq, yəni bazarda mübadilə yolu ilə istelakçıların təla- batlarının ödənilməsi, bazarın öyrənməsi, satışın stimullaşdırıl- ması, təbliğat və reklam, satışdan sonrakı xidmət işlərinin aparıl- ması. Təhlildən asılı olaraq məhsul istehsalının artırılması, yenə bazar seqmentinə keçid, bazarda mövqeyin qorunub saxlanması üzrə tədbirlər hazrlanır.