Dərs vəsaiti Bakı 2023
Maşınqayırma sənayesinin növləri və iş üsulları
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.5. Maşınqayırma sənayesinin növləri və iş üsulları
Məhsulların istehsalında maşınqayırma texnologiyası üsulları üstünlük təşkil edirsə, belə istehsal maşınqayırma sənayesi adlanır. Maşınqayırma zavodu quruluşunun əsasını sex təşkil edir. Sex dedikdə istehsal sahələrinin cəmi başa düşürük. İstehsal sahəsi texnologiyası ardıcıllıq, müəyyən bir əməliyyat və ya qarışıq prinsip əsasında birləşdirilmiş işçi yerlər qruppasına deyilir. Vahid planlaşdırma müddəti yəni - bir ay ərzində yerinə yetiləcək bütün müxtəlif texnoloji əməliyyatlar (ə) sayının işçi yerlər (Y) sayına nisbətinə bir işçi yerə əməliyyatların aid edilməsi əmsalı adlanır. Bu əmsal istehsalın növünü xarakterizə edən əsas göstəricidir. Küllü və iri seriyalı istehsalda: 1= K ə.a.əd. < 10, Orta seriyalı istehsalda: 10 < K ə.a.əd. < 20, Xırda seriyalı istehsalda 20 < K ə.a.əd. < 40. qəbul edilmiş, fərdi istehsalda isə bu əmsalın qiyməti müəyyənləşdirilməmişdir. Texnoloji proseslərin tərtib olunmasında əsas prinsip texniki, iqtisadi və təşkilati məsələlərin mövcud istehsal şəraitində həll olunmasıdır. Layihə olunan texnoloji proses cizgiyə, texniki şərtlərə uyğun dəqiqlik və Keyfiyyət tələblərin ödəməilə, az əmək sərfi və minimum maya dəyəri daxilində lazımi sayda və müəyyən olunmuş vaxt ərzində yerinə yetirilməlidir. Ən mükəmməl texnoloji proses belə, əgər təyin olunmuş proqramı ödəmirsə və maya dəyəri yüksək alınırsa müəssisə üçün əlverişli sayılmır. Maşınqayırmada istehsal olunan məhsulun miqdarından, müxtəlifliyindən, buraxılmış sabitliyindən asılı olaraq istehsal növü seriyalı və Küllü istehsala, işin təşkili isə axın və qeyri-axın üsullarına bölünür. Fərdi istehsal olduqca müxtəlif quruluşlu məhsulların az sayda istehsalı ilə xarakterizə olunur. Bu halda fəhlələrin ixtisası yüksək olmalıdır. Texnoloji sənədlər sadələşdirilmiş və qısıldılmış olur; texniki əsaslandırılmış normalar olmur, onun əvəzinə ümumiləşdirilmiş statistik normalar tətbiq olunur. Küllü istehsal bir neçə məhsulun olduqca böyük miqdarda uzun müddət istehsalı ilə xarakterizə olunur. Bu halda yüksək dəqiqlik, keyfiyyət və məhsuldarlıq fəhlənin yüksək ixtisası hesabına yox, mexanikləşdirilmiş, avtomatlaşdırmanın hesabına əldə edilir. Seriyalı istehsal müxtəlif quruluşlu məhsulların istehsal olunması, təmiri ilə xarakterizə olunur. Seriyalı istehsal partiyaya daxil olan hissələrin miqdarından asılı olaraq xırda seriya və iri seriya adlana bilər. Ümumiyyətlə, seriyalı istehsalda avadanlıq və iş üsulları elə seçilməlidir ki, az bir vaxt ərzində yeni məhsulu istehsal etmək mümkün olsun. Maşınqayırma zavodlarının müxtəlif istehsal növünə aid olunması şərtidir. Belə ki, eyni bir müəssisə daxilində müxtəlif istehsal sahələri görülən işin miqdarından asılı olaraq fərdi və ya küllü istehsalda olduğu kimi axın və ya qeyri-axın qaydada təşkil oluna bilər. Axın iş üsulu, iş yerlərinin texnoloji prosesə uyğun yerləşdirməyə imkan verir ki, bu da məhsuldarlığı artırır, vaxt itkilərini azaldır. Hazırda fərdi və seriyalı istehsalda belə işi axın üsulu ilə təşkil etmək mümkün olur və həmişə ona çalışmaq lazımdır. Axın istehsalında emal edilən və ya yığılan düyünlərin istehsalı - buraxılışı dəqiq müəyyən olunur. Buraxılış taktı (dəq/əd) aşağıdakı düsturla müəyyən olunur: T = 60F p /N Burada F p - planlaşdırılmış müddətdə (ay, bir gecə-gündüz, növbə) həqiqi vaxt fondu, saat; N - həmin müddət üçün istehsal proqramı, ə.d. Avadanlığın nominal işləmə vaxt fondu Fp, həqiqi vaxt fondu F p və ya təqvim vaxtından təmirə dayanma vaxtı qədər az olur: F P = F P • n Bir növbəli iş rejimində avadanlığın illik nominal iş vaxtı fondu 2070 saat, iki növbəlidə 4140 saat, üç növbəlidə 6120 saatdır. Metalkəsən dəzgahlar üçün vaxt itkisi əmsalı 0,98 ± 0,96 qəbul olunub. Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|