220
E.V.Ilenkov yazırdı: "Ideal ətraf dünyanın insanın fəaliyyəti formasında,
onun şüuru və iradəsi formasında inikası deməkdir"
1
Ideal mənəvi istehsalın məhsulu və forması kimi ictimai tarixi xa-
rakter daşıyır. Onun daxili və xarici növləri bir-birindən fərqlənir. Daxili
ideal beynin əsəb-fizioloji strukturunda təcəssüm olunur. Xarici ideal isə
dildə və fiziki substratlarda (hadisə) əks olunur (heykəltəraşlıq, bina, tex-
nika, geyim və s.). Bütölükdə
idealın
üç səviyyəsi vardır: Birinci
heyvanın psixiki fəaliyyətini, ikinci insanın şüurunu, üçüncü
cəmiyyətin ümumi mənəvi mədəniyyətini ifadə edir.
Biz ruhun ideal olduğunu söyləyərkən
onun bütün tərəflərini
(şüuru, mənlik şüurunu, hissləri, iradəni, zəkanı, hafizəni və sair) nəzərdə
tuturuq. Məlumdur ki, hər bir sözün mə‟nası onun maddi qabığı olan
işarədən ayrılmazdır. Eynilə də ruh insan beyninin fəaliyyəti ilə bağlıdır.
Lakin ruh da söz kimi müəyyən nisbi müstəqil varlıq formasında çıxış
edir. Qədimdən bu günə qədər davam edən ruhun ölməzliyi ideyası buna
arxalanır.
Bəs şüur ilə ruhun münasibəti necədir?
Şüur ruhun təzahür
formalarından biridir. Həm də çox mühüm və dərin məzmuna malik
formadır. Həyatda çox zaman şüur və ruh anlayışları eyni mə‟nada
işlənilir. Əslində ruh daha geniş məzmuna malikdir. Məsələn,
hisslər ru-
hun müəyyən vəziyyətidir. Lakin onları şüurla eyniləşdirmək olmaz. Bu-
radan görünür ki, ruh sözünün sinonimi şüur deyil, ondan daha geniş olan
psixika anlayışıdır.
Yuxarıda deyilənlərə əsaslanmaqla şüura aşağıdakı kimi tərif
vermək olar:
Şüur beynin ali, yalnız insana məxsus olan və dil ilə
Dostları ilə paylaş: 
