Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Idrakın obyekti və subyekti 
məsələsi də çox mühümdür. Ümumi 
mə‟nada idrakın obyekti dedikdə onun yönəldiyi hər cür reallıq başa 
düşülür. Burada belə bir cəhətə diqqət yetirmək vacibdir. Bütövlükdə 
varlıq və ya onun müəyyən tərəfi öz-özlüyündə hələ idrakın obyekti 
demək deyildir. O yalnız idrakın ona yönəldiyi təqdirdə obyektə çevrilir. 
Başqa sözlə, reallığın yalnız subyekt ilə münasibətlərə daxil olan tərəfi 
idrakın obyekti hesab olunur. Məsələn kosmos öz -özündə varlığın əbədi 
mövcud olan formalarındandır. Lakin o yalnız əsrimizin 60-cı illərindən 
idrakın obyektinə çevrilmişdir.
Obyektiv reallıq subyektdən asılı deyildir. Lakin onun müəyyən 
tərəfinin idrak sferasına cəlb olunması subyektin fəaliyyətindən asılıdır. 
Deməli, idrakın obyekti, subyektin idraki fəaliyyətinin yönəldiyi maddi və 
mə‟nəvi dünyadır.
Insanların praktikası inkişaf etdikcə, elm və texnika təkmilləşdikcə, 
reallığın dərk olunması miqyası da genişlənir və dərinləşir. Buna uyğun 
olaraq idrakın obyekti də bir yerdə dayanıb durmur, dəyişilir və genişlənir.
Insanların təbiətə münasibəti ictimai həyatdan keçərək özünü 
göstərir. Buna görə o da müəyyən mənada idrakın obyektinə daxildir. So-
nra, biz idrakdan danışarkən ətraf dünyanın dərk olunmasını ön plana 
çəkirik. Bununla yanaşı insanın daxili aləmi, psixiki prosesləri, emosional 
dünyası və fikirləri də idrakın obyektidir. Bu sonuncu halda idrak özünü 
dərk etmə formasında çıxış edir. Nəhayət intellektual fəaliyyətin özünün 
nəticələri də idrakın obyekti rolunu oynaya bilər. Məsələn ədəbi tənqid, 
mifologiyanın, dilin təhlili, elmi müddəanın araşdırılması və sair. 
Müasir qnoseologiyada çox vaxt idrakın obyekti və idrakın predme-
ti anlayışları bir-birindən fərqləndirilir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi 
idrakın obyekti dedikdə varlığın tədqiqata məruz qalan sahəsi başa 
düşülür. Idrakın predmeti isə daha məhdud miqyasa malikdir. O tədqiqatın 
yönəldiyi konkret səpkini ifadə edir. 

---

287