354
müəyyənlikdən müəyyənliyə doğru (nizamın artması) keçid baş verir. O,
özünün «cəmiyyətin üzvü quruluşu» nəzəriyyəsində isə cəmiyyətin
inkişafında bioloji və sosial əsasların qarşılıqlı tə‟sirini göstərmişdir.
Spenserə görə sosial təkamül prosesində insanların kollektiv fəaliyyətinin
və müxtəlif növlü sosial institutların əhəmiyyəti artır. Kont kimi
H.Spenser də
cəmiyyətin müvazinəti, harmoniyası və stabilliyi
problemlərini irəli sürmüşdü. Onun fikrincə sosial müvazinət insanların
uyğunlaşma hərəkətlərinin, onların mənafelərinin ahəngdarlığının
nəticəsidir. Bu amillər cəmiyyətdə sabitliyin yaradılmasında mühüm yer
tutur.
Sosial fəlsəfənin inkişafına K.Marks və F,Engelsin yaratdığı
tə‟lim mühüm töhfə vermişdir.
Onlar cəmiyyətə ictimai əlaqələrin və
münasibətlərin məcmusu kimi yanaşırdılar. Marksizmə görə insanların
fəaliyyətinin əsasını maddi istehsal təşkil edir. Bu təlimdə ictimai varlıq
ilə ictimai şüurun qarşılıqlı tə‟siri, ictimai- iqtisadi formasiya anlayışı kimi
məsələlər işlənmişdir.
Sosial
fəlsəfənin inkişafında M.Veber (1864- 1920) xüsusi yeri
tutur
. O, sosial fəlsəfəni nəzəri sosiologiya kimi səciyyələndirirdi. Veber
göstərirdi ki, sosial fəlsəfə insanın və insan qrupunun davranış və
fəaliyyətini öyrənməlidir. Buradan çıxış edərək o, sosial fəlsəfənin əsas
müddəalarını özünün yaratdığı sosial hərəkət nəzəriyyəsinə daxil edirdi.
Veberə görə sosial hərəkətlər insanların şüurlu, başa düşülən qarşılıqlı
təsiri sistemidir. Bu qarşılıqlı təsirdə hər bir insan öz hərəkətlərinin başqa
insanlara təsirini və onların da müvafiq cavab reaksiyalarını nəzərə alır.
Özünün «anlayan sosiologiya» təlimində Veber göstərirdi ki, subyektlərin
sosial hərəkətlərinin daxili aləminin başa düşülməsi, həm anlayışlar
vasitəsilə mənalandırıla bilər, həm də emosional- psixoloji səviyyədə baş
verə bilər. Veberin sosial fəlsəfəsində ideal tiplər konsepsiyası mühüm yer
tutur. O, ideal tip dedikdə insana ən çox faydalı olan, onun mənafelərinə
obyektiv surətdə uyğun gələn modeli nəzərdə tuturdu.
Dostları ilə paylaş: 
