Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ikinci baxışa
|
Birinci mövqeyin tərəfdarları
(M.Veber başda olmaqla) belə hesab edirlər ki, insan sosial münasibətlərin ansamblıdır. Hər bir cəmiyyət məhz özünə lazım olan adamları yaradır. Insanlar da cəmiyyətin onlardan gözlədiklərini arzu edirlər. Bu cür yanaşma özündə determinizmi ifadə etməsinə baxmayaraq məqbul hesab edilə bilməz. Çünki, bu halda cəmiyyətin guya əvvəlcədən müəyyən olunmuş dəqiq proqram üzrə fəaliyyət göstərdiyi iddia olunur. Belə təsəvvür cəmiyyətin necə və hansı yollarla dəyişdiyini izah edə bilmir. Ikinci baxışa görə (E.Dürkheym və başqaları) insan şüura və iradəyə malik olan müstəqil subyektdir. O öz hərəkətlərinin mə‟nasını başa düşür və bu hərəkətləri şüurlu seçmək iqtidarındadır. Bu cür yanaşdıqda cəmiyyət sadəcə olaraq sosial atomların 351 (fərdlərin) məcmusu, onların şüuru və iradəsinin məhsulu kimi təsəvvür olunur. Yuxarıda göstərilən hər iki mövqe özü özlüyündə əhəmiyyətli ol- salar da, ayrı- ayrılıqda birtərəfli xarakter daşıyır . Buna görə də onlara əsaslanmaqla insan- cəmiyyət münasibətlərini dəqiq izah etmək qeyri- mümkündür. Yalnız bu baxışların müsbət cəhətlərini əlaqələndirmək yolu ilə sosial həyatı dərindən dərk etmək olar . Qeyd edək ki, bu vəzifə (yuxarıda izah olunan iki mövqeyi əlaqələndirmək) o qədər də asan deyil- dir. Çünki, ayrılıqda götürülən insan təkbaşına yaranmamışdır, o insanların birgə tarixinin məhsuludur. Digər tərəfdən isə hər bir insan öz həyatını yaşamaqla yanaşı, həm də insanların ümumi birgə tarixində müəyyən iz buraxır. Istənilən sosial hərəkət iki tərəfi əhatə edir. Birinci insandan kənarda olan, yə‟ni obyektivləşdirilmiş tarix hesab olunur. Bu tarix uzun illər ərzində insanların birgə yaratdıqları əşyalarda, maşınlarda, binalarda, kitablarda, habelə adətlərdə, hüquq və əxlaq normalarıda, çoxsaylı təşkilatlarda və insanların qarşılıqlı tə‟sirinin həyata keçirildiyi digər formalarda təcəssüm olunur. Ikinci tərəf isə bilavasitə həmin insanın özündə olan, onunla bağlı tarixdir, yə‟ni onun ümumi sosial prosesə ver- diyi töhfədir. Hətta, ilk nəzərdə daha çox təbiətin məhsulu kimi görünən insan bədəni də cəmiyyətin tarixindən kənarda mövcud ola bilməz. Çünki bədənin özü, üzvi təbiətdə gedən proseslərlə sosial- tarixi və mədəni inkişafın vəhdətinin məhsuludur. Bütün bu amillər birlikdə (habelə kütləvi informasiya vasitələri və təhsil sistemi də daxil olmaqla) insanın həyat manerasını, düşüncə və fikirlərini müəyyən edir. Lakin insanın sosial keyfiyyətləri daim inkişaf edir. O, zaman keçdikcə yeni-yeni cəhətlər əldə edir, onun dili və davranış vərdişləri təkmilləşir. Bir sözlə insanın sosiallaşması deyilən ümumi pros- es özünü göstərir. Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|