42
müdrikliyə hörmət, mə‟nəvi borc və qarşılıqlı fayda götürmək təşkil edir.
Ümumi sevgi və insanlıq dövlətdəki bütün insanlar üçün məcburidir.
Hamı qarşılıqlı fayda əldə etməyə qayğı göstərməlidir. Bu tə‟lim
konfusiyaçılığın əksinə olaraq «Səmanın iradəsini» inkar edirdi. Moizmə
görə insan göylərə itaət etməklə gününü keçirməməlidir. O fəallıq
göstərməli, mövcud ictimai qaydaları dəyişdirməyə çalışmalıdır.
Bütövlükdə
qədim Şərq fəlsəfəsi ilə tanışlıq göstərir ki
, burada
ümumilikdə insanları maraqlandıran və düşündürən problemlər, (dünyanın
və insanın mövcudluğu həyatın mə‟nası və sair) müzakirə edilmişdir.
Qədim Şərq fəlsəfəsi Avropa və bütövlükdə dünya
mədəniyyətinin sonrakı inkişafında çox böyük rol oynamışdır
. Bu irsin
ən böyük mə‟nəvi nailiyyətlərindən olan
zərdüştilik
yunan fəlsəfəsinə və
iudaizmə, onun vasitəsilə isə xristianlığa
və islam dininə əhəmiyyətli
dərəcədə tə‟sir göstərmişdir.
Zərdüştün mə‟nəvi triadasından (xeyir
fikir, xeyir söz, xeyir əməl) Demokrit öz etik baxışlarında, Anaksi-
mandr
isə kosmoloji tə‟limində istifadə etmişdir.
Yaxud da Zərdüştün
xeyir və şərin mübarizəsi haqqında fikirləri Hegelə böyük tə‟sir
bağışlamışdı. Fridrix Nitsşe isə Şərq fəlsəfəsi ilə yaxından tanışlıq
əsasında «Zərdüşt belə söyləmişdir» adlı əsər yazmışdı. Yunan
fəlsəfəsinin görkəmli nümayəndələri (Fales, Pifaqor və başqaları) şərq
fəlsəfi fikrində irəli sürülmüş bir sıra ideyalardan faydalanaraq, onları
inkişaf etdirmişdilər.
Dostları ilə paylaş: 
