Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

«Mahabha-
rata»
başlıca məzmunu xalq inamları və köçəri xalqların mifologiyası ilə 
Vedaların ehkamçı Brəhməninin sintezi təşkil edir. b) 
«Ramayana» 
poeması köhnə allahlar ilə yeni allahlar arasındakı münasibətlərdən, po-
liteist pərəstişlərdən bəhs edir. v) 
Manu qanunları
, burada qədim hind 
cəmiyyətinin müxtəlif təbəqələrinin hüquq və vəzifələrini əks etdirən 

---

39 
normalar əsas yeri tutur. 3) Hind fəlsəfəsinin klassik dövrü e.ə. I minilliyin 
sonlarından başlanır və feodalizmə qədər gəlib çatır
1
. 
Qədim Hindistanda fəlsəfə qəbilə e‟tiqadları və adətlərini 
qoruyan 
brəhmənizmə qarşı mübarizə gedişində 
yaranmışdır. Ən‟ənəvi vedalar 
allahlar şərəfinə tərtib olunmuş himnlər idi. Sonralar hər bir veda 
brəhmən, yə‟ni təsvir (şərh), aranyak (meşə kitabları) və upanişad (hərfi 
mə‟nası müəlliminin ayağı yanında oturan deməkdir) forması almışdı. 
Yalnız yüksək kastanın nümayəndələri- brəhmənlər vedalardakı hikmətin 
əsl biliciləri və şərhçiləri hesab olunurdu. Lakin qəbilə münasibətlərinin 
dağılması, qohumluğa əsaslanan əxlaqın böhranı kahinlərin nüfuzunun 
toxunulmazlığı, onların göstərişlərinin qeyd şərtsiz yerinə yetirilməli 
olduğu haqqında təsəvvürləri sarsıtdı. Bunları şübhə altına alan ilk 
«yereslər» yaranmağa başladı. Onları tərki dünyalıq təbliğ edən şramanlar 
(cəhd göstərən deməkdir) adlandırırdılar. Sonuncuların cəhdləri təkcə tərki 
dünyalıq səciyyəsi daşımırdı. Onlar həm də vedlərə, dini qaydalara 
yenidən baxılmasını təbliğ edirdilər. 
Eramızdan əvvəl VI- V əsrlərdə Hindistanda brəhmənizmi tənqid 
edən bir çox cərəyanlar yaranmışdı. Onların bazasında sonralar əsas fəlsəfi 
sistemlər inkişaf etmişdir. Təxminən VII- VI əsrlərdə yaranan sutralar 
(zərb- məsəl, aforizmlər) Hindistanda fəlsəfəni ardıcıl və müstəqil surətdə 
ifadə edən ilk sistemlər olmuşdur. Bu vaxtdan e‟tibarən yeni dövrə qədər 
Hind fəlsəfəsi faktiki olaraq altı klassik məktəbdə- darşan (vedanta, san-
kya, yoqa, nyaya, vayşeşika və mimansa) təmsil olunmuşdur. Bunlarla 
yanaşı qeyri- ortodoksal cərəyanlar- çarvaklar və ya lokoyata, caynizm və 
buddizm tə‟limləri də inkişaf etmişdi
2
.