Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Qədim Misirdə fəlsəfi təsəvvürlər bu elmlərin inkişafı fonunda 
yaranmışdı
. Onların digər mənbəyi miflər, əfsanələr və nağıllar olmuşdur. 
Burada ilkin fəlsəfi ideyalar 
iki mühüm abidədə
öz əksini tapmışdır. On-
lardan biri 
«Arfaçının mahnısı» 
adlanır. Bu əsərdə axirət dünyasının 
mövcudluğu şübhə altına alınır. Göstərilir ki, o dünyadan hələ heç kim 
qayıtmamışdır. Buna görə də oradakı vəziyyətə dair düzgün mə‟lumat al-
maq mümkün deyildir. Burada belə bir maraqlı fikir də irəli sürülmüşdür: 
insan yalnız öz əməlləri sayəsində, ölməzlik, əbədilik qazana bilər. 
Ikinci 
abidə «Ölümün tərənnümü»dür
. Əvvəlkidən fərqli olaraq burada axirət 
dünyasının mövcud olduğu bildirilirdi. Hər iki əsərdə belə fikir aşılanır ki, 
bu dünyada mə‟nalı həyat qurmaq, axirət dünyasında xoşbəxtliyə ümid 
etməkdən daha vacibdir. 
Qədim fəlsəfi biliklərin digər bir məskəni 
Babilistan olmuşdur
. 
E.ə. ikinci minillikdə bu dövlət özünün çiçəklənmə dövrünü keçirirdi. 
Qədim Babilistanda da riyaziyyat, astronomiya və təbabət elmləri 
sahəsində mühüm nailiyyətlər qazanılmışdı. Məsələn, babillər onluq və 
altı onluq sistemini yaratmış, heliosentrizmə aid mə‟lumatlar əldə 

---

37 
etmişdilər. Onlar həm də bir sıra xəstəlikləri müalicə etməyi 
öyrənmişdilər. Bu cür ümummədəni yüksəliş zəminində fəlsəfi təsəvvürlər 
də təşəkkül tapmışdır. Onların ilk nümunələri şumer dastanları və 
hekayələrində ifadə olunmuşdur. Burada cəmiyyət haqqında, davranış 
normaları və siyasət haqqında maraqlı fikirlərə rast gəlinir. Məsələn, bu 
günə qədər gəlib çıxmış 
«Bilqamıs» 
(hər şeyi bilən adam) dastanı dünya 
mədəniyyətinin nadir incilərindən biridir. O təxminən e.ə. VI- II 
minilliklərdə formalaşmışdır. Dastanda dostluq, xeyirxahlıq, əbədi həyat 
axtarmaq, dirilik suyu tapmaq motivləri əsas yeri tutur. Qədim şumerlilərə 
görə insan həyatı müvəqqətidir. Insan gec- tez ölməlidir.
Qədim Babilistanın digər bir ədəbi