35
fərqlər
təzahür etmişdir. Şərq fəlsəfəsində insanın kainat (kosmos)
mənşəli olması fikri əsas yer tuturdu. Bütün sosial məsələlər (cəmiyyətin
keçmişi, indiki dövrü və gələcəyi) bu mövqeyə əsaslanmaqla həll olunur-
du. Hətta insanların öz- özünü təkmilləşdirməsi və başqalarını idarə edə
bilməsi üçün zəruri olan ümumbəşəri dəyərlərə malik olmağın vacibliyi də
həmin nöqteyi- nəzərdən çıxış edirdi (bu münasibətdə konfusinin
tə‟limində Səmanın həlledici rolunu yada salmaq kifayətdir). Qədim yu-
nan və
roma məktəblərində isə sosial fəlsəfə daha geniş miqyasda
müzakirə olunurdu. Burada Demokritdən başlayaraq demək olar ki, bütün
filosoflar dövlət, qanun, idarəçilik, müharibə və sülh, arzu, mənafe,
hakimiyyət, cəmiyyətdə əmlak bölgüsü və sair məsələlərə geniş diqqət
yetirirdilər. Bundan əlavə Qərb fəlsəfəsində sosial problematika, insan
problemi cəmiyyət ilə sıx vəhdətdə götürülürdü (məsələn, Demokritin
ayrıca bir insanın ehtiyacının ümumi cəmiyyətin ehtiyacından ayrılmaz
olduğu fikri, Platonun dövlət rəhbərinin şəxsiyyətinə verdiyi tələblər, onun
və Aristotelin ideal dövlət tə‟limləri və sair).
Yuxarıda deyilənlərdən görünür ki, şərq və qərbin ilk fəlsəfi
tə‟limləri müvafiq surətdə
bu iki sivilizasiyanın simasını ifadə etmişdir
.
Şərq sivilizasiyasının mə‟nəviyyatında insanın varlığı, onun özünüdərki və
özünütəkmilləşdirməsi ilə bağlı məsələlər mühüm yer tuturdu. Lakin belə
təsəvvür olunurdu ki, bu məsələlər dünyadan uzaqlaşmaq yolu ilə həll
olunmalıdır.
Qərb sivilizasiyası
isə bütövlükdə dəyişikliklərə, müxtəlif
istiqamətli həqiqət axtarışlarına daha həssas olması ilə səciyyələnir. Bura-
da ateist, intellektual və praktiki səpkili irəliləyişlər daha sür‟ətlə
getmişdir.
Dostları ilə paylaş: 
