Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

ictimai psixologiya 
təkcə emo-
sional münasibət ifadə etməklə məhdudlaşmır. 
Burada həm də müəyyən 
qədər intellektual tərəf özünü göstərir
. Başqa sözlə, ictimai psixologiya 
emosional və intellektual tərəflərin (birincinin üstün yer tutması şərtilə) 
vəhdəti kimi çıxış edir. Onu həm də sosial qrupların və milli birliklərin 
psixiki həyat tərzi kimi də səciyyələndirmək mümkündür (məsələn sosial 
qrupların psixologiyası və milli psixologiyanı ifadə edən milli xarakter). 
Insanların müəyyən sosial qruplara differensiasiyası, onların fəaliyyət və 
davranışındakı müxtəliflik, müvafiq surətdə onların psixiki həyat tərzində 
də müəyyən rəngarənglik yaradır. Beləliklə ictimai psixologiya 
gerçəkliyin qavranılmasına və ona münasibətə görə olan əqidələr, inamlar, 
etiqadlar, sosial ustanovkalar formasında təzahür edir.
1
Ictimai psixologiya adi şüur səviyyəsi ilə çox yaxındır. O da adi 
şüur kimi sosial həyatın üzdə olan zahiri tərəfləri və münasibətlərini əks 
etdirir. Özünün sistemsizliyi və epizodikliyi ilə seçilir. Sonra, onların hər 
ikisi böyük insan kütlələrinin (sinfin, sosial qrupun, millətin və xalqın) 
şüurunu ifadə edir. 
Bu ümumi, oxşar cəhətlərinə baxmayaraq onları eyniləşdirmək ol-
maz. Əvvəla, ona görə ki, 
öz məzmununa görə adi şüur ictimai psixolo-
giyadan geniş anlayışdır
. Belə ki, o təkcə cəmiyyətdəki hadisələri və 
prosesləri deyil, həm də təbiət və bütövlükdə dünya haqqında ilkin 
bilikləri əhatə edir (təbiətdə baş verən hadisələr, onların üzdə olan 
səbəblri, dünya binasının quruluşu haqqında ibtidai təsəvvürlər və sair). 
Digər tərəfdən adi şüurdan fərqli olaraq ictimai psixologiya təkcə sosial 
həyatı əks etdirməklə məhdudlaşmır, həm də buradakı hadisə və 
proseslərə müvafiq sosial qrupların mənafeləri baxımından bildirilən 
münasibəti və verilən qiyməti ifadə edir. 
Ictimai psixologiyanın sosial təsir gücü adi, gündəlik şüurunkundan 
çoxdur. Bu xüsusilə müharibə və sosial gərginlik şəraitində özünü daha 
aydın göstərir. Belə hallarda kütlələrin ictimai psixologiyası, onların 
coşğunluğu və əhval- ruhiyyəsi, ədalətlilik hissi, haqq işi uğrunda hətta öz 
canından keçmək əzmi adi şüurdan yüksəyə qalxır, qüdrətli sosial amil 
rolunu oynayır. Buradan aydın olur ki, ictimai psixologiyada adi, gündəlik 
şüur ilə yanaşı, həm də nəzəri şüurun müəyyən ünsürləri vardır. Bu sonun-
1
Bax: Уледов А.К. Структура общественного сознания. М., 1968, с.180. 

---

456 
culara misal olaraq sosial xarakterin, təfəkkür tərzinin, sosial mənafelərin 
dərk olunması ünsürlərini göstərmək olar.