140
insanın bədəni maddi, təbii və bioloji qanunlara tabedir. Bu mə‟nada o
mexanika qanunlarının fəaliyyət göstərdiyi təbiət hadisələrindən demək
olar ki, fərqlənmir. Eynilə də insan bədəni bioloji orqanizm kimi bitki və
heyvanlara xas olan ümumi əlamətlərə malikdir.
Digər tərəfdən
insan
varlığı təkrarolunmazdır. Onun şüuru, psixiki dünyası, düşünmə qabiliyyəti
vardır. Məhz öz zəkası sayəsində insan bütün başqa canlılardan fərqli ola-
raq passiv şəkildə mövcud olmaqla kifayətlənmir. O dünyanın varlığı,
haqqında o özünün orada özünəməxsus yeri haqqında düşünür, mühakimə
yürüdür.
Qeyd olunmalıdır ki,
insanın yuxarıda qeyd olunan ikili varlığı
bir- birindən ayrılmazdır. Belə ki, fiziki, təbii, maddi reallığa malik
olmayan insanın subyektiv reallığından danışmaq gülünc olardı
. Eləcə
də subyektiv keyfiyyətlərə malik olmayan insanı təkcə cismani reallığına
görə insan adlandırmaq doğru deyildir. Buradan aydındır ki, insanın təbii
əşyalar aləmində mövcudluğu ilə spesifik subyekt kimi mövcudluğu biri-
digərini tamamlayır.
Varlığın digər forması
mə‟nəvi varlıqdır.
O da daxilən
mürəkkəbdir,
iki yerə ayrılır: subyektiv mə‟nəvi varlıq və
obyektivləşdirilmiş mə‟nəvi varlıq
. Birinciyə insanın daxili psixiki
dünyası daxildir. Bu hər bir fərdin şüurunun məhsullarını və səviyyələrini
əhatə edir. Onun tərkibinə ayrıca bir insanın bilik və baxışları, şüuru, qeyri-
şüuri hadisələri, instinktləri və nəhayət mənlik şüuru daxildir.
Bundan fərqli olaraq obyektivləşdirilmiş mə‟nəvi varlıq bir
fərddə deyil, bütövlükdə insanlar arasındakı münasibətlərdə təzahür
Dostları ilə paylaş: 
