Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Hər hansı bir obyektin bir- birinə əks istiqamətli tərəfləri əksliklər 
adlanır.
 
Əksliklər predmetlərdəki sabitlik və dəyişiklik meyllərini ifadə 
edirlər. Dünyadakı hər bir obyekt iki əks tərəfə malikdir. Məsələn atomun 
daxilində müsbət yüklü nüvə və mənfi yüklü elektron mövcuddur. Cansız 
təbiətdəki cisimlərdə dəfetmə və cəzbetmə qüvvələri də əksliklərdir. Ki-
myada birləşmə və ayrılma reaksiyaları, üzvi aləmdə irsiyyət və 
dəyişkənlik, assimilyasiya və dissimilyasiya prosesləri də əksliklərə 
misaldır. 
Qeyd olunmalıdır ki, əksliklərə malik olmaq predmetlərin daxili 
təbiətindən irəli gəlir. Çünki onlar sabitlik ilə dəyişkənliyini vəhdətini ifadə 
edirlər. 
Dialektik əksliklər aşağıdakı keyfiyyətə malikdir: onlar qarşılıqlı 
surətdə bir- birini istisna edir və həm də biri digərini şərtləndirir. Əgər 
əksliklər yalnız bir- birini istisna etsəydi, onda onlar inkişafın mənbəyi 
1
Bax: Алексеев П., Панин А. Философия, с.474. 

---

178 
rolunu oynaya bilməzdi. Yaxud da, əksliklər yalnız vəhdətdə olsaydı, onda 
dəyişilmə və inkişaf üçün stimul olmazdı. Əksliklərin vəhdəti özünü 
aşağıdakılarda göstərir: 
əks tərəflər qarşılıqlı surətdə bir- birini 
tamamlayır. Digər tərəfdən, onlar arasında müvəqqəti də olsa 
müvazinət mövcud olur. Sonra, əksliklər qarşılıqlı surətdə bir- birinə 
keçir, yə
'
ni sistem daxilində öz yerlərini dəyişdirə bilirlər. Nəhayət 
əksliklər onların müvəqqəti birləşməsinə imkan yaradır. 
Qeyd olunmalıdır ki, əksliklərin vəhdəti müvəqqəti və keçicidir. 
Onların mübarizəsi isə mütləq və əbədidir. Bu onunla izah edilir ki, 
əksliklər arasında müvazinət həmişə nisbidir, çünki çox keçməmiş bu 
müvazinət pozulur və onların mübarizəsi baş verir. Əksliklərin mübarizəsi 
obyektin daxili ziddiyyətli mahiyyətinin təzahürüdür. Bu mübarizə 
ziddiyyətlərin həllinə doğru aparır. 
Əksliklərin mübarizəsinin mütləqliyi bunda ifadə olunur ki, y