Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

keyfiyyətin bir tərəfinin ifadəsidir.
Keyfiyyət predmeti bütöv bir tam 
kimi müəyyən edir. 
Kəmiyyət anlayışı
da çox mühüm yer tutur. O hadisə və proseslərin 
miqdarını, həcmini və sayını bildirir. Əgər keyfiyyət obyektin nisbi sabit 
tərəfini əks etdirirsə, bundan fərqli olaraq kəmiyyət anlayışı onun 
dəyişkənliyini göstərir. 
Hər bir predmetin öz keyfiyyəti və kəmiyyəti vardır. Onlar bir 
birindən ayrılmazdır. Bu vəhdət 
ölçü
anlayışında ifadə olunur. Ölçü 
müəyyən keyfiyyətin və kəmiyyətin qarşılıqlı şərtlənməsi deməkdir. Digər 
tərəfdən ölçü predmetdə baş verən dəyişikliklərin hüdudlarını ifadə edir. 
Kəmiyyət dəyişmələri yalnız bu hüdudlar çərçivəsində baş verə bilir. On-
dan kənara çıxdıqda predmet öz keyfiyyətini itirir və yenisi ilə əvəz olunur. 
Inkişaf prosesinin mexanizmi aşağıdakı kimidir: predmetdə baş 
verən kəmiyyət dəyişmələri (onun miqdarının artması və ya azalması, dax-
ili dəyişkənliyin intensivliyi) müəyyən həddədək onun keyfiyyətinə tox-
unmur. Lakin elə bir an gəlib çatır ki, tədricən toplanan kəmiyyət 
dəyişmələri köhnə keyfiyyətlə bir araya sığmır. Keyfiyyət ilə kəmiyyət 
arasında ziddiyyət baş verir. Həmin ziddiyyətin həlli köhnə keyfiyyətdən 
yenisinə keçid deməkdir. Bu keçid inkişafın fasiləsizliyində müəyyən fasilə 
momentini ifadə edir və 
sıçrayış
adlanır. Deməli sıçrayış kateqoriyası 
keyfiyyət dəyişmələrini göstərir. Sıçrayış inkişafın əvvəlki gedişi ilə 
hazırlanan obyektiv prosesdir. O predmetdə baş verən ziddiyyətləri həll 
edir. Yeni keyfiyyətə keçdikdən sonra predmetdə yeni ziddiyyətlər 
qərarlaşır. Beləliklə sıçrayış predmetin yüksələn xətt üzrə inkişafını ifadə 
edir. Baş vermə müddətinə görə 
sıçrayışlar iki cür olur: ani sıçrayışlar 
və uzun dövrü əhatə edən sıçrayışlar
. Birincilərə misal olaraq 
mikroaləmdə elementar hissəciklərin bir- birinə çevrilməsini göstərmək 
olar. Belə çevrilmə çox sür
'
ətlə- saniyənin milyonda biri ərzində baş verir. 
Uzun müddətli sıçrayışlar isə adətən böyük dövr ərzində gedir və min 
illərlə davam edir. Təbii şəraitdə uranın parçalanması, karbohidrogen (neft) 
ehtiyatlarının yaranması bu qəbildəndir. 
Yuxarıda deyilənlərə əsasən kəmiyyət dəyişmələrinin keyfiyyət 
dəyişmələrinə keçməsi qanununu aşağıdakı kimi ifadə etmək olar. Bu qa-
nun maddi sistemlərin elə bir qarşılıqlı asılılığını ifadə edir ki,