abidəsi «Müdrik Axikar haqqında» adlanır. Burada müdrikliyə və əxlaqa aid yüzdən artıq etik
nəsihət toplanmışdır. Məsələn, göstərilirdi ki, «həddən artıq şirin olsan
səni udarlar, həddən artıq acı olsan, səni bir kənara atarlar». Yaxud da belə
bir ibrətamiz nəsihət edilirdi: «Sakit danışmaq lazımdır, əgər səs- küy
salmaq iş göstəricisi hesab olunsa, onda uzunqulaq gündə bir ev tikərdi».
«Ağanın qul ilə söhbəti» adlı abidədə də bir sıra maraqlı fəlsəfi
fikirlər irəli sürülmüşdür. Onun əsas məzmununu
hökmdarın qəzəbinə gəlmiş quldarın öz qulu ilə söhbəti təşkil edir . Qul sahibi quluna nəsihət
edərək göstərir ki, həyat mə‟nasızdır, hökmdarın səxavətliliyinə ümid
bağlamaq olmaz. Qadına məhəbbət və kef məclisi də müvəqqətidir. Bu
əsərdə həm də ölümdən sonrakı həyatın mə‟nasız olduğu bildirilirdi.
Qədim Misirdə və Babilistanda yaranmış ilkin fəlsəfi təsəvvürlər
əlbəttə
bu günkü səviyyədən yanaşdıqda
bir qədər sadəlövh görünə bilər . Lakin nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, bu fikirlər təxminən dörd min
bundan əvvəl irəli sürülmüşdür. Onlar öz
dövrünə görə çox böyük nailiyyətlər idi . Təsadüfi deyildir ki, ilk nəzərdə adi təəssürat yaradan bu
ideyalar sonralar
qərbdə və bütövlükdə dünya miqyasında fəlsəfi fikrin və mədəniyyətin inkişafının özülü rolunu oynamışdır. Tarixi və fəlsəfi araşdırmalar sübut edir ki, qədim mədəniyyətin və
fəlsəfi fikrin ilk məskənlərindən biri də
Azərbaycan olmuşdur. Əlverişli
təbii və coğrafi şəraitə malik olması üzündən Azərbaycan tarixən
insanların ilk yaşayış ərazilərindəndir. Son dövrlərdə belə bir fikir geniş
yayılmışdır ki, yaxın şərqin ilk abidələrindən olan
«Avesta» özündə həm
də qədim azərbaycanlıların fəlsəfi- dini təsəvvürlərini ifadə edir. Qədimdə
yaxın şərq ölkələri xalqlarının dünyagörüşü atəşpərəstlik olmuşdur. Bu isə
zərdüştilik dini təsəvvürlərinə əsaslanırdı. Onun əsasını qoyanlardan biri-
Zərdüştün azərbaycanlı olması fikri on dövrlərdə geniş yayılmışdır. Həmin
dövrün (ə.ə. VI- V əsrlər) ən böyük abidəsi olan
