Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Faşizm (topa, əlaqə, birlik deməkdir) totalitarizmin 
ifrat həddini təşkil edir
. O hər cür demokratizmə və tərəqqiyə zidd olan 
diktaturanı həyata keçirir. Faşizm kütləvi terroru güclü ideoloji tə
'
sir sis-
temi ilə tamamlayır. Həmin ideologiya isə təbliğatın çox müxtəlif demo-
qogiya formalarını və incə yalanları əldə rəhbər tutur. O, irqçiliyə, 
şovinizmə, zorakılığa, şəxsiyyətə pərəstişə, dövlətin şəxsiyyət üzərində 
tam 
hökmranlığına, 
ictimai 
həyatın 
bütün 
tərəflərinin 
miletaristləşdirilməsinə haqq qazandırmağa çalışır. 
Qeyri- demokratik rejimin bir növü 
də 
oliqarxiyadır
(azsaylı 
adamların hökmranlığı)
. Oliqarxiya dedikdə kiçik miqdarda qrupların 
siyasi və iqtisadi həyatda hökmranlığı başa düşülür. Onun xüsusi forması 
olan maliyyə oliqarxiyası əsasən kapitalizmdə mövcud olur. O sənaye və 
bank sahibkarları qrupunun ölkənin iqtisadi və siyasi həyatında 
hökmranlığını ifadə edir. 

---

421 
4. Demokratiyanın mahiyyəti və inkişafı 
Totalitarizmin əksini təşkil edən siyasi rejim 
demokratiya (xalq 
hakimiyyəti deməkdir)
 
adlanır. Bu rejim ilk dəfə qədim Yunanıstanda 
meydana gəlmişdir. Sosial- fəlsəfi fikir tarixində demokratiyaya 
münasibət birmə
'
nalı olmamışdır. Məsələn, Platon ona nifrət bəsləyirdi, 
Aristotel də demokratiyanı o qədər xoşlamırdı. Yeni dövrdə isə kapitaliz-
min təşəkkülü ilə əlaqədar olaraq mülkiyyətçilərin hüquqlarını müdafiə 
edən dövlət quruluşuna rəğbət artdı. Təsadüfi deyildir ki, bu dövrün 
tə
'
limləri (C.Lokk, Ş.Monteskyö) qanunların müdafiə olunmasına, siyasi 
azadlığın mühüm tə
'
minatı kimi yanaşırdılar. 
XVIII əsrin sonlarından e
'
tibarən demokratiya anlayışının «sağdan» 
tənqidi (E.Berk, A.Tokvil və başqaları) baş verdi. Müasir dövrdə 
demokratiyanın 
liberal (insan hüququ konsepsiyasına əsaslanan),
eqalitar 
(ümumi bərabərliyə arxalanır)
və 
üzvi demokratiya 
adlanan növləri 
vardır. Son illərdə axırıncı formanın tərəfdarları çoxalmaqdadır. Bu forma 
ayrıca bir fərdə və ya kütləyə deyil, bütövlükdə xalqa əsaslanır. Bir çox 
müəlliflərin fikrincə məhz