Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

hər birinə ayrı-ayrılıqda xas olan məhdudluqlar aradan qaldırılır və 
üstünlüklərdən istifadə olunur
. 
Hansı metodlar üzrə tərtib olunmasından asılı olmayaraq sosial 
proqnozlar məzmununa və məqsədinə görə aşağıdakı dörd növə ayrılır: 

---

570 
1. 
Axtarış xarakterli proqnozlar 
(realist proqnozlar). Bu növ 
proqnozlarda ictimai fəaliyyətin müxtəlif sfera və sahələrində inkişafın 
bugün üçün özünü göstərməkdə olan meyillərini ümumiləşdirmək 
əsasında gələcəyin mənzərəsi müəyyən olunur. Onların müəllifləri iqtisadi 
planlaşdırma, müxtəlif sosial proqramlar və islahatlar həyata keçirmək 
təlabatından doğan bilavasitə praktiki məqsəd güdürlər. 
2. 
Analitik proqnozlar 
gələcəyi tədqiq etməyin müxtəlif metod və 
vasitələrinə, onların idraki əhəmiyyətinə arxalanmaqla elmi məqsədlər 
irəli sürür. Həmin proqnozların tərtib edilməsi, sosial uzaqgörənlik elmi-
nin malik olduğu ideya cəbbəxanasına əsaslanır. Bu halda xüsusilə də 
müxtəlif futuroloji konsepsiyaların statistik və məntiqi dəlilləri, sübutları 
(verifikasiyası) əsas götürülür. 
3. 
Normativ proqnozlar 
gələcəkdə müəyyən məqsədlər əldə 
etməyə yönələn, müvafiq plan və proqramları yerinə yetirmək üçün 
müxtəlif praktiki tövsiyələr irəli sürür. Onlar əsas etibarilə gələcəyin 
mənzərəsini arzu olunan istiqamətdə təsvir edir və ya bu mənzərənin digər 
alternativlər ilə müqayisədə üstün olduğunu sübut etməyə yönəlir. 
4. 
Qoruyucu, (mühafizə edici) 
xarakterli proqnozlar insanların 
şüur və hərəkətlərinə bilavasitə tə„sir göstərməklə onları gələcəkdə 
gözlənilən arzuolunmaz nəticələri aradan qaldırmağa sövq etmək məqsədi 
güdür. Bu proqnozların müəllifləri gələcəyin faciəli və kədərli mənzərəsini 
irəlicədən başa salmaqla ictimai rə„yi onun qarşısını almağa səfərbər 
edirlər. 
Normativ proqnozlar ilə axırıncı növ proqnozlar (qoruyucu, hifze-
dici proqnozlar) bir- birinə çox yaxındır. Bunların hər ikisinin əsas 
məqsədi kütlələrin şüur və davranışına məqsədyönlü istiqamət verməkdir. 
Sosial proqnozlaşdırmanın yuxarıda verilən təsnifatı xeyli dərəcədə 
nisbi xarakter daşıyır. Belə ki, əksər proqnozlar bir növün hüdudları ilə 
məhdudlaşmır, digər növlərin xassələrini də əhatə edir. 
Gələcək haqqında uzunmüddətli sosial proqnozlar elmin gələcəyi 
irəlicədən görmə funksiyası ilə bilavasitə əlaqədardır. Lakin bu 
proqnozların məzmununda elmi- idraki tərəflə yanaşı həm də ideoloji 
səpgi özünü göstərir.