Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001
Bəşəriyyətin gələcəyi və real tarixi proses
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4. Bəşəriyyətin gələcəyi və real tarixi proses
Fəlsəfə öyrədir ki, tarixi proses ümumi qanunauyğunluqlar üzrə daim irəliyə doğru yönəlir . Bu mənada bəşəriyyətin keçmişi, bu günü və gələcəyi bir- birilə ayrılmaz vəhdət təşkil edir. Belə ki, cəmiyyətin bu günkü həyatı onun keçmiş inkişafının nəticəsidir. Digər tərəfdən gələcəyin bünövrəsi indiki şəraitdə insanların praktiki yaradıcı fəaliyyəti ilə qoyulur. Lakin real tarixi prosesin gələcəyini, onun bu gününü, sadəcə ola- raq keçmişinin təkrarı hesab etmək doğru olmazdı. Əslində gələcək özündə müəyyən qədər keçmişin və indinin bəzi cəhətlərini əhatə etməsinə baxmayaraq, tamamilə yeni keyfiyyətə malik cəmiyyət olacaq, bəşəriyyətin humanist və demokratik quruluş haqqındakı çoxəsrlik sosial ideallarını təcəssüm etdirəcəkdir. Gələcəyin elmi uzaqgörənliyi hər şeydən əvvəl bütün dünya miqyasında sosial tərəqqinin geri dönməzliyi, qarşısı alınmazlığı qanunauyğunluğuna əsaslanır . Bu qanun sübut edir ki, özünün bütün mürəkkəbliyi, qeyri- bərabərliyi və ziddiyyətliliyi daxilində tarix irəliyə doğru inkişaf edir. Bəzi dövrlərdə uzun müddət baş verən durğunluq və tənəzzül hallarına, müxtəlif cəmiyyətlərin kortəbii qüvvələrin təsiri və ya sosial toqquşmalar nəticəsində uzun illər davam edən geriliyinə baxmaya- raq bütövlükdə tarixi proses yüksələn xətt üzrə irəliləyir. Müasir dövrdə sosial tərəqqinin digər bir mühüm qanunauyğunluğu , onun sürətinin artmasında ifadə olunur. Başqa sözlə deyilsə, indiki dövrdə tarixin ritminin artması hər şeydən əvvəl tarixdə xalq kütlələrinin rolunun, yaradıcı fəallığının artması ilə izah edilməlidir. Əlbəttə söhbət təkcə dünya əhalisinin sayının artmasından getmir (hərçənd 580 bunun özü də mühüm amildir). Sosial tərəqqinin sürətlənməsini şərtləndirən amillər kompleksində aşağıdakılar mühüm yer tutur: insanların elmi biliklərinin, təhsil və peşə hazırlığının, siyasi şüurluğunun artması, şəxsiyyətin azadlığının genişlənməsi, getdikcə daha çox xalqların beynəlxalq əlaqələr sisteminə və ünsiyyətə cəlb olunması, sosial- iqtisadi, siyasi və mədəni proseslərin beynəlmiləlləşməsi və sair. Indi siyasi və so- sial, iqtisadi, texniki- texnoloji dəyişikliklərin, elmi və mədəni nailiyyətlərin beynəlxalq mübadiləsi əvvəlki dövrlər ilə müqayisə olun- mayacaq dərəcədə sürətlə baş verir. Burada belə bir sual qarşıya çıxır. Sosial tərəqqinin bu cür sürətli inkişafı nə vaxta qədər davam edəcəkdir? Qərbin bir çox tədqiqatçıları sübut etməyə çalışırlar ki, yaxın gələcəkdə əhali artımı, iqtisadi yüksəliş, insanların intellektual və psixoloji qabiliyyətlərinin inkişafı tükənəcəkdir. Onların sosial proqnozlarında göstərilir ki, XXI əsrin ortalarında bərpa olunmayan təbii ehtiyatların sonu çatacaq, ətraf mühitin çirklənməsi eko- loji fəlakət yaradacaq, bütövlükdə bəşəriyyətin iqtisadi inkişafı dayanacaqdır. Bu baxımdan Roma Klubu təşkilatı üzvlərinin işləyib hazırladığı və hazırda geniş yayılan «yüksəliş hədləri» konsepsiyası səciyyəvidir. Onun tərəfdarları iqtisadi, elmi- texniki və demoqrafik inkişafın müasir meyllərini olduğu kimi gələcəyə tətbiq edərək qlobal modellər yaradırlar. Bu modellər nöqsanlıdır. Çünki onlar nəzərə almırlar ki, indi fəaliyyət göstərən kəmiyyət dəyişmələri toplanaraq gələcəkdə əsaslı keyfiyyət yenilikləri yaradacaqdır. «Yüksəliş hədləri» konsepsiyasının nümayəndələri ictimai inkişafda yaranacaq bu yeni keyfiyyətin əhəmiyyət və mahiyyətini lazımınca qiymətləndirmir, onu kəmiyyət dəyişmələrinin sadəcə olaraq sürətli artımı, eksponent inkişafı kimi qələmə verirlər. Beləliklə də cəmiyyətin ekstensiv inkişafı mütləqləşdirilir, intensiv inkişafın roluna məhəl qoyulmur. Ümumdünya tarixi sübut edir ki, cəmiyyətdə inkişafın təkamül və inqilab formalarının nisbəti cansız təbiətdə, fiziki və kimyəvi aləmdə olu- duğundan prinsipcə fərqlənir. Belə ki, burada əmək alətlərinin təkmilləşməsi və istehsalın aparılması metodlarının inkişafı nəticəsində iqtisadi yüksəlişin hüdudları fasiləsiz surətdə genişlənir. Digər tərəfdən, baş verən texnoloji inqilablar, iqtisadi fəaliyyətin əvvəllərdə məlum ol- mayan prinsipcə yeni sahələrini yaradır. Elmi və texniki kəşflər sayəsində tamamilə yeni təbii ehtiyatlar yaranır və iqtisadi yüksəlişin təbii ehtiyatlar- la təmin edilməsi məsələsi də yeni şəkildə qoyulur. Buradan aydın olur ki, təbiətdə və cəmiyyətdə eksponent sistemlər üzrə inkişaf bir- birindən əsaslı surətdə fərqlənir. Əgər təbiətdə bu inkişaf doğrudan da müəyyən hədlər ilə məhdudlaşırsa, cəmiyyətdə bunun əksinə olaraq ekstensiv inkişafın hüdudları onun yüksəlişi üçün nəinki maneə yaratmır, əksinə 581 sözün müəyyən mənasında iqtisadi yüksəlişin obyektiv stimulu rolunu oynayır. Bunu tarixə müraciət etməklə də yəqin etmək olar. Məsələn ibti- dai cəmiyyətdə ovçuluq və təbiətin hazır məhsullarının yığılması uzun müddət genişlənmiş və müəyyən həddə çatdıqda zəruri surətdə yeni keyfiyyətə- əkinçiliyə keçidi hazırlamışdır. Yaxud da insanın yaddaşı və fiziki keyfiyyətləri məhdudluqlara malik olduğuna görə onu əvəz edən yeni keyfiyyət- yazı, kitab çapı və informasiya vasitələri meydana gəlmişdir. Sonralar isə saniyədə milyonlarla riyazi əməliyyat aparmağa qadir olan EHM, kompüterlər yaranmışdır. Beləliklə bəşəriyyətin intellek- tual tərəqqisi gedişində insan süni surətdə yaratdığı vasitələrin köməyi ilə öz təbii yaddaşını hüdudsuz şəkildə genişləndirir. Buna görə də guya Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|