Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Yüklə 4,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Badən temperaturunu artıran mexanizm
- Şəkil 11. Temperaturun yüksəlməsi və aşağı salınmasının effektor mexanizmləri. Piloereksiya - bədənin tükünün düzlənməsi reaksiyası.
- Bədən temperaturunun sinir-humoral tənzimi.
- Şəkil 12. Temperatur tənziminin sinir mexanizmini nümayiş etdirən sxem. H - hipotalamus; C - onurğa beynin boyun şöbəsi; TH - onurğa beynin döş şöbəsi;
- YÜK, İŞ VƏ GƏRGİNLİK Terminologiya.
- Gərginliyi müəyən edən amillər.
- İŞİN TİPLƏRİ
- Statik iş
- ERQOMETRİYA Erqometriya
- FİZİKİ YÜKLƏRƏ ADAPTASİYA
- Əzələlərdə maddələr mübadiləsi
- Cədvəl 1 75 kq çəkiyə malik adamın ehtiyatları, kC_____
- 17.6. Qanda qidalı maddələrin miqdarı
|
377 downloaded from KitabYurdu.org Bu mexanizm bədənin bütün sahələrində dərinin qan damarlarını tam genişləndirərək dəriyə gətirilən istiliyin miqdarını 8 dəfə yüksəldir. Arxa hipotalamusun simpatik aktivliyinin ləngiməsi zamanı tər ifrazı buxarlanma hesabına baş verir. Tər ifrazı buxarlanma hesabına istilik verməni artırır. Bədən temperaturunun 1°C yüksəlməsi tər ifrazına səbəb olur, bu, istilik əmələ gəlmənin səviyyəsini 10 dəfə aşağı salmaq üçün kifayət edər. Kimyəvi termogenez və titrəmə hesabına istiliyin əmələ gəlməsi tormuzlanır. Badən temperaturunu artıran mexanizm (şəkil ll.B). Də- rinin əsas sahələrində damarların daralması bədən temperaturunu artırır. Arxa hipotalamusun simpatik mərkəzindən fəallığı sayəsində damarların daralması baş verir.
A
Şəkil 11. Temperaturun yüksəlməsi və aşağı salınmasının effektor mexanizmləri. Piloereksiya - bədənin tükünün düzlənməsi reaksiyası. Bu reaksiya insanlarda heyvanlar qədər əhəmiyyətli deyil (hava izolyatoru). Simpatik sinir oyanması və trioksinin ifrazının artması və əzələ titrəməsinin vasitəsilə istilik hasilatı əhəmiyyətli miqdarda artır. Əzələ titrəməsi temperatur hasilatını 4-5 dəfə artıra bilər. Titrəmənin hərəki mərkəzi arxa hipotalamusun dor- zamedial hissəsində yerləşir. O xarici mühitin temperaturu yüksələndə tormozlanır və əksinə onun azalması zamanı oya
downloaded from KitabYurdu.org nır. Titrəmə mərkəzindən gələn siqnallar əzələ tonusunun yük- səlməsinə səbəb olur. Yüksək əzələ tonusu iyvarı əzələ ritmik reflekslərin yaranmasına səbəb olur ki, bu da titrəməyə səbəb olur.
müxtəlif şöbələrini qıcıqlandırmaq, zədələmək və ya çıxartmaq, mikroelektrodlar qoyub sükunət və fəaliyyət potensialını qeyd etməklə baş-beyin yarımkürələri zolaqlı cism, görmə qabarları, hipotalamusun və s. bədən temperaturunun tənzimində rolu müəyyən edilmişdir (şəkil 12).
İlk dəfə Rise dovşanda zolaqlı cismi nazik uzun iynə ilə (Rişe iynəsi dağıtdıqda temperaturun (2,5-3°-yə qədər) artdığını, S.V.Renson isə temperaturu tənzim edən mərkəzin əsasən hipotalamusda olduğunu apardığı təcrübələrlə isbat etmişdir. Bu mərkəz hipotalamusda on şırımla (comissura ante- 379 downloaded from KitabYurdu.org rior) görmə çarpazı (chiazma opticun) arasında olduğu müəyyən edilib. Daxili sekresiya vəzilərindən böyrəküstü vəzin beyin maddəsinin hormonu adrenalin, qalxanabənzər vəzin hormonu trioksin humoral yolla bədən temperaturunun tənzimində iştirak edirlər. Böyrəküstü vəzidən ifraz olunan adrenalinin bədənə yeridilməsi, xüsusilə əzələlərdə oksidləşmə prosesini sürətlən- dirməklə, istiliyin əmələ gəlməsini artırır və dəri damarlarını dartmaqla istiliyin verilməsini azaldır. Ona görə adrenalin bədən temperaturunun yüksəlməsinə (adrenalin hipertermiyası) səbəb olur.
downloaded from KitabYurdu.org XVII FƏSİL ƏMƏYİN FİZİOLOGİYASI. 17.1.
İş şəraitində və idmanla yüklənmiş orqanizmin funk- siyalarının öyrənilməsi ilə sıx bağlı olan ekoloji Fiziologiya əmək və idman fəaliyyəti nəticəsində meydana çıxan fiziki iş yükləri və onların insana təsirinin analizi ilə məhdudlaşmayan fiziologiyanın bir sahəsini təşkil edir. Bir zamanlar ağır fiziki əmək həyatın ayrılmaz hissəsi hesab olunurdu, lakin müasir işçilərin böyük əksəriyyəti vəziyyətin qiymətləndirilməsi, məlumatın sürətlə qəbul edilməsi və işlənməsini, həmçinin planlar işlənib hazırlanması və qərarlar qəbul etmək (məsələn, yığma xətlərində, nəzarət bölgələrində və təcrübə stansiyalarında) qabiliyyətini tələb edən məsələləri yerinə yetirirlər. Əməyin fiziologiyası ilə məşğul olan tədqiqatçılar hətta idman sahəsində belə bu psixoloji aspektlərə böyük diqqət ayırmalıdır, baxmayaraq ki, burada adətən həlledici rolu fiziki səy daşıyır. Əgər fiziki yük öz təbiətindən asılı olmayaraq, həddindən artıq ağır olarsa, orqanizm çox gərginləşir və sağlamlığın zəif- ləməsi baş verir. Sağlamlıq anlayışı Ümumdünya Sağlamlıq Təşkilatı (ÜST) tərəfindən aşağıdakı kimi müəyyən edilmişdir: Yalnız xəstəlik və halsızlıq əksik olduğu tam fiziki, psixi və sosial rifah (salamatlıq) vəziyyəti. Fizioloji əməyin əsaslarını bilmədən əməyin humanist şərtlərini müəyyən etmək qeyri-mümkündür. Beləliklə, müvafiq ixtisas adamları fiziologiyanın bütün sahələrini cəlb etməklə insan və onun iş yeri (idman meydanları da daxil olmaqla) arasında qarşılıqlı təsirin öyrənilməsilə məşğul olurlar. Yalnız məsələyə bu cür yanaşma imkan verir ki, iş şəraiti və ya maşının işçiyə uyğunlaşmasını və əksinə işçinin iş şəraitinə adaptasiyasını (yararlılıq testləri üzrə seçmə və ya təlim yolu ilə) asan
downloaded from KitabYurdu.org laşdıran məsləhətlər işləyib-hazırlamaq olar. Bu mənada əməyin fiziologiyasını insanın fıravanlığı istiqamətinə yönəlmiş elm kimi nəzərdən keçirmək mümkündür.
parametrlərə malik xarici məsələdir. Eyni zamanda iş- yükə uyğun reaksiya şəklində büruzə verilən fəaliyyətdir ki, bu insanın fərdi xüsusiyyətlərindən asılıdır. Müəyyən işi yerinə yetirərkən orqanizmin keçirdiyi gərginlik, müxtəlif fizioloji funksiyaların dəyişməsində əks olunur. Qeyd olunan hər 3 kəmiyyəti ölçmək mümkündür.
adətən fiziki kəmiyyətlərlə xarakterizə etmək mümkün olsa da, sinir-psixi yüklərə çox zaman dil ilə təsvir vermək olur. Sinir-psixi yüklərə bəzi reaksiyalar sonrakı başlıqlarda müzakirə olunacaqdır. Gərginliyi müəyən edən amillər. Orqanizmin ona verilən yükün öhdəsindən gəlməsi üçün vacib olan fizioloji funksiyaların yenidən qurulmasının dərəcəsi əsasən iki amildən - işgörmə qabiliyyəti və fəaliyyətin effektivliyindən asılıdır. işgörmə qabiliyyəti - yükə reaksiya vermə, müəyyən işi yerinə yetirmək qabilliyyətidir. İş görmə qabiliyyəti sağlamlığın vəziyyəti, təcrübəlilik, həmçinin görülən işə qarşı olan istedaddan asılıdır. Hər bir ayrı-ayrı vəziyyətlərdə ona ətraf mühit (məsələn, iqlim, günün saatı, səs-küy) və əqli fəaliyyət və emosional dairənin ümumi vəziyyətinə təsir göstərir. Faydalı iş əmsalı - sərf olunmuş səyin faydalı ölçüsüdür; işin görülməsi zamanı insana verilən yük nə qədər yüksək olarsa, onun iş görmə qabiliyyəti və faydalı iş əmsalı bir o qədər aşağı olar və əksinə.
İŞİN TİPLƏRİ Yükün xarakterindən asılı olaraq yerinə yetirilən iş də fiziki və zehni ola bilər, baxmayaraq ki, gərginliyin göstəricilə
downloaded from KitabYurdu.org rinə əsaslanaraq bu iki növ arasında hüdud qoymaq çox zaman çətinlik törədir. Fiziki yük kimi fiziki işi fiziki kəmiyyətlərlə ifadə etmək olar. Zehni və emosional işi isə (məsələn, incəsənət yaradıcılığı və ya elmi tədqiqatlarda) adətən ölçmək olmaz. Fiziki iş. Dinamiki iş o zaman yerinə yetirir ki, fiziki mənada müəyyən məsafədə müqavimətin dəf edilməsi baş verir. Bu zaman (məs., velosiped sürərkən, pilləkən və ya dağa çıxarkən) iş fiziki vahidlərlə ifadə oluna bilər. (lVt = lC/s = İNm/s) Müsbət dinamiki iş şəraitində əzələlər "mühərrik" vəzifəsində çıxış etdiyi halda, mənfi dinamiki iş şəraitində "əyləc" rolunda çıxış edir (məsələn, dağdan düşərkən).
cəmləşdirir. Təfəkkür komponentləri o zaman üstünlük təşkil edir ki, iş ilk növbədə intellektual qabiliyyətlərin istifadə olunmasını tələb edir. Məsələn, burada düşünmə və diqqətin bir yerə cəmlənməsini tələb edən məsələləri, yaxud siqnalların aşkar edilməsi və işlənməsini əşya və ya hadisələri izləyərkən məhsulun keyfiyyətinə nəzarət zamanı və ya avtomobil idarə edərkən misal çəkə bilərik. Emosional komponentlərin üstünlük təşkil etdiyi zehni iş vegetativ sinir sisteminin konkret reaksiyaları ilə bağlıdır və insanın əhval-ruhiyyəsində təzahür edir (sevinc, qəzəb, kədər duyan zaman).
deyil, müəyyən vərdiş və səriştə xarakterikdir (məsələn, cərrahiyyə əməliyyatları və ya maşının yığılması). Gündəlik əmək fəaliyyətində qarşılaşdığımız məsələlərin həll edilməsi çox zaman işin müxtəlif növlərinin kombinasiyasının yerinə yetirilməsini tələb edir.
ERQOMETRİYA Erqometriya - fiziki işgörmə qabiliyyətinin müəyyən edilməsi üsuludur. Erqometrlər işin görülməsi zamanı faydalı iş əmsalını nisbi sabit səviyyədə saxlamaq imkanı verirlər; aşağıda təsvir olunduğu kimi onlar 2 əsas növdə olurlar. 383 downloaded from KitabYurdu.org Veloerqomethr. Müəyyən kütləyə malik stasionar velo- sipedin çarxı məlum tormozlanma qüvvəsini uzadaraq fırlanır. Fırlanmanın tezliyi nə qədər yüksək olarsa (dövrdən, d/dəq) və tormozlanmanm qüvvəsi (f) nə qədər çox olarsa, bir o qədər böyük iş görülür. Beləliklə, iş (p) p=d/dəqf düsturu ilə ifadə olunur. Bir çox erqometrlərdə iş avtomatik olaraq qeydə alınır; bu qeydedici cihazların dəqiqliyini 2 ildən bir yoxlamaq lazımdır.
saxlamağa can atarkən maili qaçış zolağı ilə addımlayırsa, onun bədəninin ağırlıq mərkəzi daimi qaçış zolağı ilə enərkən düşdüyü səviyyəyə (qiymətə) qalxır (onun hərəkətinin sürəti və maillikdən asılı olaraq). Bu səbəbdən bu iki dəyişkən (eyni ilə dağa qalxan zaman olduğu kimi) görülmüş işi müəyyən edir. Velorqometr kimi bu aparat da faydalı iş əmsalı 20-25% olan iş yaratmağa imkan verir.
FİZİKİ YÜKLƏRƏ ADAPTASİYA Fiziki fəallıq əzələ, ürək-damar və tənəffüs sistemi də daxil olmaqla müxtəlif orqanlar sistemində dərhal reaksiyaları fəaliyyətə gətirir. Sürətlə baş verən bu uyğunlaşma dəyişkənlikləri az və ya çox dərəcədə uzun müddətə, məsələn məşqlər nəticəsində inkişaf edən uyğunlaşmadan fərqlənir. Sürətin reaksiyalarının qiyməti bir qayda olaraq gərginliyin ölçüsü kimi xidmət edir. İntrafərdi və fərdlərarası fərqlər. İş eyni bir adamdan günün vaxtı və ətraf mühitin tempe- raturundan asılı olaraq bu və ya digər fiziki uyğunlaşmanı tələb edə bilər; belə fərqlər fərddaxili adlandırılır. Fərdlərin qruplarının daxilində kifayət qədər əhəmiyyətli fərqlər qeydə alma bilər. 384 downloaded from KitabYurdu.org 17.2. Dinamiki iş zamanı əzələlərə qan axını və maddələr mübadiləsi Əzələlərdə qan axını: Sakit halda əzələlərdə qan axım 2040 ml dəq kq təşkil edir. Ekstremal fiziki yükün altında bu qiymət maksimuma çataraq dözümlülüyə öyrənilmiş adamlarda 1,81 dəq kq, öyrəşməmiş adamlarda 1,3 I dəq kq olub, xeyli dərəcədə artır. Qan axını işin başlanması ilə dərhal deyil, 20-30 saniyədən az olmayan müddət ərzində güclənir; bu zaman yüngül işin yerinə yetirilməsi üçün vacib qan axını ilə təmin olunmağa kifayət edir. Lakin ağır dinamiki iş zamanı oksigenə tələbat tamamilə təmin oluna bilməz, buna görə də anaerob metabolizmin hesabına alınan enerji payı artır. Əzələlərdə maddələr mübadiləsi: Yüngül işin görülməsi zamanı enerjinin alınması işin başlanmasından sonra yalnız qısa keçid dövrü ərzində anaerob yolla baş verir, daha sonra isə metabolizm substrat kimi qlükoza, həmçinin yağ turşuları və qliseroldan istifadə olunmaqla tamamilə aerob reaksiyaların hesabına həyata keçirilir. Bundan fərqli olaraq ağır iş zamanı enerjinin alınması qismən anaerob proseslər ilə təmin edilir. Anaerob metabolizm istiqamətində dəyişkənlik (süd turşusunun əmələ gəlməsinə səbəb olan) əsas etibarilə əzələlərdə arterial qan axınının çatışmazlığı və ya arterial hipoksiya üzündən baş verir. Enerji ilə təmin olunma proseslərində olan bu və işin başlanmasından dərhal sonra müvəqqəti olaraq meydana çıxan digər «dar bölgələr»lə yanaşı, ekstremal yüklərin təsiri altında metabolizmin müxtəlif mərhələlərində fer- mentlərin aktivliyi ilə bağlı olan «dar bölgələr» yaranır. Külli miqdarda süd turşusunun toplanması ilə əzələlərin yorulması baş verir. İşin başlanmasından sonra əzələdə anaerob energetik proseslərin intensivliyinin yüklənməsi üçün bir qədər zaman tələb olunur. Bu dövr ərzində enerjidə olan kəsir asanlıqla əldə olunan anaerob energetik ehtiyatların (ATF və kreatinfosfat) hesabına barpa olunur. Mikroergik fosfatlarm miqdarı qli- kogen ehtiyatı ilə müqayisədə böyük deyil, lakin onlar nəinki 385 downloaded from KitabYurdu.org qeyd olunan dövr ərzində, beləcə də işin görülməsi zamanı qısa müddətli yüklənmə şəraitində enerji ilə təmin olunmada əvəzo- lunmazdılar (cədvəl 1 ). Cədvəl 1 75 kq çəkiyə malik adamın ehtiyatları, kC_____ ATF
4 Kreatinfosfat 15 Qlikogen 4600 Yağlar
300000 17.3. Dinamiki iş zamanı ürək-damar sisteminin işinin göstəriciləri Dinamiki iş zamanı ürək-damar sisteminin işində əhə- miyyətli dərəcədə uyğunlaşma dəyişkənlikləri yaranır. Ürəkdən çıxan qanın miqdarı və işləyən əzələdə qan axını artır, bununla da oksigenə olan ehtiyac qanın hesabına daha tam ödənilir, əzələdə əmələ gələn istilik isə istilik vermənin baş verdiyi orqanizmin hissələrinə ötürülür.
yetirilən işin funksiyası kimi dəyişir. Sistolik təzyiq 200 Vt yükün təsiri altında demək olar ki, yerinə yetirilən yükə mütənasib olaraq artaraq təqribən 220 mm. C. süt-na (29 kPa) çatır. Diastolik təzyiq adətən azalma istiqamətində olmaqla cüzi dərəcədə dəyişir. Buna görə də orta arterial təzyiq yüngülcə artır. Qan təzyiqinin normal artmasının yüksək həddi veloerqometriya (100 Vt) şəraitində oturaq vəziyyətdə 200/100 mm. c.süt., uzanılı vəziyyətdə 210/105 mm.c.süt., təşkil edir (RR metodu). Qan dövranı sistemində iş görülən zaman aşağı təzyiqin təsiri altında funksiya göstərən qan təzyiqi az artır, bu bölgədə aydın nəzərə çarpan yüksəliş patologiya (məsələn, ürək çatışmazlığında) hesab olunur. 386 downloaded from KitabYurdu.org 17.4. Dinamiki iş şəraitində tənəffüsdə oksigenin sərf edilməsi Orqanizm tərəfindən oksigenin sərf edilməsi çəkilmiş zəhmətin effektivliyi və yükündən asılı olan kəmiyyət qədər artır. Asan iş görülən zaman stasionar vəziyyət əldə edilir, bu zaman oksigenin sərf və istifadə edilməsi ekvivalentdir, lakin bu 3-5 dəq keçdikdən sonra baş verir ki, bu müddət ərzində əzələdə qan axını və maddələr mübadiləsi yeni tələblərə uyğunlaşır. Stasionar vəziyyət əldə olunmayana qədər əzələ mi- oqlobinlə bağlı olan oksigenin təmin etdiyi az miqdarda oksigen ehtiyatından və qandan daha çox miqdarda oksigen almaq qabiliyyətindən asılıdır. Ağır əzələ işi şəraitində o, tərkiblə yerinə yetirilirsə belə stasionar vəziyyət mümkün olmur, ürəyin yığılmasının tezliyi kimi oksigenin sərf edilməsi maksimuma çataraq yüksəlir.
Yüngül dinamiki iş zamanı tənəffüsün bir dəqiqədə olan həcmi ürəkdən qanın çıxması kimi oksigen sərfinə mütənasib qaydada artır. Bu yüksəliş tənəffüs həcminin və ya tənəffüsün tezliyinin artması nəticəsində meydana çıxır. Belə güman edirlər ki, yüngül iş zamanı oksigen sərfi ilə bir dəqiqədə olan tənəffüs həcmi arasında mütənasibliyə ürəyin yığılmasının tezliyinin uyğunlaşması (adaptasiyası) halında olduğu kimi metabolitik aktivlikdən asılı olan əzələ reseptorla- rı nəzarət edir. Ağır iş şəraitində tənəffüsün 1 dəqiqədə olan həcminin qiymətinin artması oksigenin sərfində olan dəyişkənliklərə mütənasib olan dəyişkənlikləri hiss olunacaq dərəcədə üstələyir, ona görə ki, əzələdə əmələ gələn süd turşusu qanda metabolitik asidoz yaratmaqla tənəffüsün əlavə tənzimləyicisi kimi çıxış edir. 387 downloaded from KitabYurdu.org 17.5. Dinamiki iş zamanı qanın göstəriciləri Dinamiki işdən əvvəl və sonra qanda kifayət qədər əhə- miyyətli dəyişkənliklər əmələ gəlir. Çox nadir hallarda bu dəy- işikliklərə əsasən həqiqətən də fiziki gərginliyin dərəcəsini qiymətləndirmək olar, lakin onların başlıca əhəmiyyəti ondadır ki, onlar laborator diaqnostikada edilən səhvlərin mənbəyi rolunda çıxış edirlər. Yüngül fiziki iş zamanı sağlam adamın arterial qanında karbon qazı və oksigenin porsial təzyiqindən yalnız cüzi dəyi- şikliklər aşkar edilir. Ağır iş daha da hiss olunacaq dəyişikliklərə səbəb olur. Sakitlik səviyyəsindən ən çox kənaraçıxma arterial P 02
üçün 8 %, arterial Pco 2 üçün
10 % təşkil edir. Gərginliyin artması ilə qarışıq venoz qanın oksigenlə doyması aşağı düşür; buna uyğun olaraq oksigenə görə olan arteriovenoz fərq sakitlik səviyyəsində olan 0,05-ə bərabər qiymətdən öyrənilməmiş adamlarda 0,14-ə, öyrəşmiş adamlarda 0,17-ə qədər yüksəlir. Bu yüksəliş işləyən əzələdə qandan oksigenin ayrılmasının artması ilə şərtlənmiş olur. Fiziki iş şəraitində hematokritin göstəricisi nəinki plazma həcminin aşağı düşməsi (kapillyar fıltrasiyanm güclənməsi ilə əlaqədar), eləcə də eritrositlərin onların əmələ gəldiyi yerdən daxil olması hesabına (bu zaman yetkin olmayan formaların payı artır) yüksəlir. Həmçinin leykositlərin sayının arması da qeydə alınmamış (işçi leykositoz). Uzaq məsafəyə qaçan qaçıcınm qanında leykositlərin sayı işgörmə qabiliyyətindən asılı olaraq qaçışın uzunluğuna mütənasib şəkildə 5000-15000 hüceyrə/mkl qədər yüksəlir (yüksək işgörmə qabiliyyətinə malik şəxslərinkindən az). Yüksəlmə əsasən neytrofıl qranulositlərin kəmiyyətinin artması hesabına baş verir, belə ki, bu zaman müxtəlif tip hüceyrələrin sayında olan nisbət dəyişilir. Bundan əlavə, işin intensivliyinə mütənasib olaraq trambositlərin sayı da artır. Yüngül fiziki iş turşu - əsas tarazlığına təsir göstərmir, belə ki, əmələ gələn karbon qazının bütün artıq miqdarı ağciyərlər tərəfindən xaric edilir. Ağır iş zamanı metabolitik asidoz
downloaded from KitabYurdu.org inkişaf edir ki, onun dərəcəsi laktatm əmələ gəlməsinin sürətinə mütənasibdir; o qismən tənəffüsün hesabına kompensə olunur (arterial Po2-in aşağı düşməsi).
İş zamanı sağlam adamın arterial qanında qlükozanm səviyyəsi az dəyişir. Yalnız ağır və uzun müddətli iş zamanı arterial qanda qlükozanm qatılığının aşağı düşməsi baş verir ki, bu yaxınlaşmaqda olan yorulmaya (üzülməyə) dəlalət edir. Əgər qida rasionu karbohidratlarla zəngindirsə sərbəst yağ turşuları və qliserrolun qatılığı işin təsiri altında az dəyişir, belə ki, karbohidratların sərfi ilə şərtlənmiş insulin sekresiyası lipoliz prosesini ləngidir. Lakin adı qida rasionu şəraitində uzun müddətli ağır iş qanda sərbəst yağ turşuları və qliserolun qatdığının 4 dəfə və ya daha çox artması ilə müşayiət olunur.
Fiziki yük şəraitində qanda bəzi ionların (məsələn, kalium) və üzvi maddələrin (məs., tranaminazalarm) qatılığı artır. Bu dəyişikliklər əzələlərdə membran keçiriciliyi ilə izah olunur ki, bunun sayəsində hüceyrədaxili komponentlər qan axınına keçirlər. Ümumiyyətlə, işin təsir ilə qanda meydana çıxan dəyişkənliklər xəstəliyin təsirindən yaranaraq dəyişkənliklərdən çox çətinliklə fərqlənirlər. Yüklə 4,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|