Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

Meyxanaçı.  Xüsusən Azərbaycanın Abşeron bölgəsində geniş yayılıb və bu gün də 

mövcuddur. Əsasən, kənd toylarında meyxana söyləmək üçün xüsusi vaxt ayrılır. Toya bir, əsasən, 

iki və ya daha çox meyxana deyən (meyxanaçı) çağırılır. Onlar xüsusi ritm-çırtıqla ortalığa bir 

qafiyə atır va bu qafiyə ətrafında söz-hərəkət yarışına çıxırlar. Əvvəl toybəyini vəsf edirlər. Sonra 

isə müxtəlif deyişmələr, həcv cəhli, sözlə hərbə-zorba yarışı başlayır. 

Meyxanaçı  bədahətən  şer deməkdə  səriştəli olmalı, seçilən bəhr-vəzndən qırağa 

çıxmamalıdır. Onun aktyorluq məharəti nəzmlə dediyi sözləri paralel olaraq hərəkətlə, xüsusən 

mənalı sifət ifadələri ilə tamaşaçdara çatdırmaqda özünü göstərir. 

Meyxanaçılar toylardan əlavə də xüsusi deyişmə (yarışma) mərəkələri qururlar. Meyxanada 

xüsusi qələbə və şöhrət qazanana u s t a d deyirlər. Yaxud da ki, ustad meyxanaçının adından sonra 

ehtiram əlaməti olaraq "qədeş" sözü işlədilir. 

Meyxanaların öz ritmləri olur və yardımçılar, yaxud tamaşaçılar çırtıqla ona dəstavüz 

verirlər. Bəzən nağara və  dəf ritmlərindən də istifadə olunur, ahəng tutulur. Ritm meyxanaçını 

ehtizaza gətirir, onu daxilən coşdurur, ruhən söz və oyun hərəkətlərinə kökləyir. 

Dərbədəri. Meydan oyunçularının adlarından biridir. İran Azərbaycanı üçün daha xarakterik 

olan xalq mərasimlərinin aparıcılarına deyilib. Dərbədər sözü farsca qapı-qapı gəzən mənasını verir 

və eyni zamanda avara, sərgərdan, sərsəri anlamları var. 

Dərbədəri gəzəyən həyat keçirib, tək ifaçı kimi fəaliyyət göstərib. O, öz tamaşalarını küçə və 

meydanlarda, camaat yığnağının gur yerində göstərib. Repertuarı  yığcam qaravəllilərdən, məzəli 

lətifələrdən, açıq-saçıq məişət məsxərələrindən, şəbədə və hədyanlardan ibarət olub. 

Əncümansaz. Fars dilində "məclis düzəldən, mərəkə təşkil edən" mənaları var. Dərvişliyin 

geniş yayıldığı dövrlərdə onlar, sazəndələr və naqqallar bir toplumda həmoyunçu olub məclis 

keçirirdilər. Daha çox Novruz bayramının çərşənbə axşamlarında onların birgə keçirdikləri kütləvi 

oyunlar əncüman adlanırdı. 

Əncümanın ifaçılarını bir-birindən ayırmadan  əncümansaz deyə çağırardılar.  Əncümansaz 

üçün rəqqaslıq, oyunbazlıq, şövqlə oxumaq, qaravəlli söyləmək, şəbədə çıxarınaq vacib yaradıcılıq 

qabiliyyəti sayılıb.  

Şaman (Şamançı). Azərbaycanda  İslamın təşəkkülündən min-min il əvvəl mövcud olmuş 

şaman oyunçusuna verilən addır. 

Aşıq və ozan sənətinin qədim sələfi sayılan  əsatiri  şaman oyunlarının ifaçıları  həm 

cadugərlik edər, müxtəlif mistik dualar oxuyar, həm də  şeir qoşar, nağıl söyləyərdilər.  Şamanlar 

---

musiqi alətində çala-çala ən müxtəlif rollara girə, tamaşaçını heyrətdə, maraqda, təəccübdə saxlaya 

bilirdilər. 

Şaman bir əlində qaval, o biri əlində "qam" adlı  əsa tuturdı. Onlar bəlağətlə danışmağı 

bacarır, oxumaq ilə oyunu (həmçinin ritmık rəqsləri, mürəkkəb plastik hərəkətləri) ahəngdar 

vəhdətdə məharətlə birləşdirirdilər. 

Qam. Şamançıların əllərində tutduqları əsaya görə sonralar onlara qam deyilib. Yaradıcılıq 

estetikasının xarakteri baxımından şam və qaman eyni anlamdadır. 

  

 

---