Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29. 07. 2013-cü il tarixli 754 nömrəli əmri ilə
Yüklə 64,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
a b 3 3 117 116 ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ / Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, İfrazat, çoxalma və inkişaf Qeyri-cinsi çoxalma formaları. Bu çoxalmada bir valideyn iştirak edir və cinsi hüceyrələr – qametlər yaranmır. Bu səbəbdən yeni yaranan qız fərdlər ana fərdin əlamətlərini daşıyır. Qeyri-cinsi çoxalmanın bölünmə, spor, tumurcuqlanma, vegetativ çoxalma kimi formaları var. Adi amöb, yaşıl evqlena kimi birhüceyrəlilər və bakteriyalar iki bə- rabər hissəyə bölünmə yolu ilə, bir çox yosunlar, mamırlar, qıjıkimi- lər, əksər göbələklər birhüceyrəli sporlarla, maya göbələyi və şirin- sulu gölməçələrdə yaşayan hidra tumurcuqlanma yolu ilə çoxalır. Yayda hidranın bədənində kiçik qabarcıqlar yaranır. Onlar böyüyür, bədənin ucunda qollar və ağız boşluğu əmələ gəlir. Sonra ana orqanizmdən ayrılaraq müstəqil canlıya çevrilirlər. Canlılar vaxtaşırı məhvə məruz qalsalar da, Yer üzərində daim mövcud- durlar. 39. Qeyri-cinsi çoxalma · Bu, nəyin sayəsində mümkün olur? Quş mamırı Hidra Qeyri-cinsi çoxalma Bölünmə yolu ilə Sporla Tumurcuqlanma yolu ilə Vegetativ çoxalma. Bitkilər, bəzi heyvanlar və göbələklər bədən hissələri ilə də çoxala bilir. Belə çoxalma vegetativ çoxalma adlanır. Məsələn, hidranı və ya yastı qurdlardan olan planarinin bədənini bir neçə hissəyə bölsək, onun hər birindən yeni orqanizm inkişaf edə- cək. Göbələklər yeni orqanizmə başlanğıc verən mitselinin bir və ya bir neçə hüceyrəsinin ayrılması yolu ilə çoxala bilir. Adi amöb və yaşıl evqlena Kif göbələyi (mukor) N N e e o oy yr r e e n nd d iin n ii z z Yaşıl evqlenanın, maya göbələyinin, papaqlı göbələyin qeyri-cinsi çoxal- masının mərhələlərini müvafiq qaydada düzün. Öyr Öyr e e ndikl rinizi ndikl rinizi edin edin e e t tbiq t tbiq e e Qeyri-cinsi çoxalma / Bölünmə / Spor / Tumurcuqlanma / V egetativ 1. Çoxalma formasına görə uyğunluğu müəyyən edin: 1) bakteriyalar, ibtidailər; 2) maya göbə- ləkləri, hidra; 3) göbə- ləklər, mamırlar, qıjılar 2. Səhv fikirləri müəyyən edin: 1) Çoxalma bütün canlı orqanizmlərin xarakterik xüsusiyyətidir. 2) Çiçək – vegetativ orqandır. 3) Qeyri-cinsi çoxalma zamanı yeni cinsiyyət hüceyrələri əmələ gəlir və onların birləşməsi baş verir. 4) Tumurcuqlanma qeyri-cinsi çoxalma formasıdır. 5) Spor qeyri-cinsi çoxalmanın xüsusi törəməsi olub bir neçə hüceyrədən ibarətdir. O Oy yr r e e n n d d ii k k ll e e r rii n n iiz zi i y yo ox xll a ay y n n __ çoxalmanın __, __, __, __ çoxalma formaları var. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Yaşıl evqlena № Maya göbələyi № Papaqlı göbələk № a. Ana orqanizm böyüyərək iki hissəyə bölünür və nəticədə qız fərdlər yaranır. b. Ana orqanizmdə kiçik qabarcıq – tumurcuq əmələ gəlir. c. Spor əlverişsiz mühit şəraitinə dözümlü qalın qılafa malik olur. a c b Şəkildəki uyğunsuzluğu müəyyənləş- dirdikdən sonra səhvləri izah edin. a b Vegetativ çoxalma. Təbiətdə geniş yayılmış çoxalma formasıdır. La- kin insanlar kənd təsərrüfatı və dekorativ bitkilərin artırılmasında bu üsuldan daha çox istifadə edirlər. Çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxal- maya çiliklə (kök, gövdə və yarpaq çilikləri), bığcıqlarla, kök pöhrələri və bicləri, şəklini dəyişmiş zoğ və köklərlə, calaq vasitəsilə çoxalma aiddir. Laboratoriya işi. Yarpaq çilikləri vasitəsilə otaq bitkilərinin çoxaldılması. Təchizat: uzambar bənövşəsi, içərisində nəm torpaq olan dibçək, qayçı, bir stəkan su, bitkini örtmək üçün stəkan, rezin əlcək. İşin gedişi: 1. Ehtiyatla uzambar bənövşəsindən yarpaq kəsin. 2. Dib- çəkdəki torpaqda çökəklik düzəldin. 3. Yarpaq çiliyini çökəklikdə yer- ləşdirin və torpaqla örtün. 4. Bir az sulayın. 5. Çiliyin üzərini stəkanla örtün. 40. Çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxalma Bir yay səhəri Fərhad baba bağda əkdiyi ağac və kollara baxırdı. Ha- sarın kənarında bitən qarağat kollarını nəzərdən keçirərək onları çoxaltmağı və bağın digər sahələrində də əkməyi qərara aldı. · Sizcə, Fərhad baba onu necə çoxalda bilər? Çiliklə çoxalma. Çilik – bitkilərin vegetativ orqanının kiçik parça- sıdır. Kök və gövdə çilikləri ilə bir çox ağac, kol bitkilərini artırmaq mümkündür. Yazda cavan zoğlar götürülür və onlar münbit torpağa və ya nəm quma əkilir (məsələn: qarağat, qızılgül, ətirşah). Bitkiləri yarpaq çilikləri ilə də çoxaltmaq mümkündür. Yarpaqda olan əlavə tumurcuqlardan bitkinin yerüstü gövdəsi yaranır. Quşarmudu, ağcaqovaq, yasəmən, moruq və s. ağac və kol bitkiləri- nin köklərində əlavə tumurcuqlardan kök pöhrələri əmələ gəlir. Şəklini dəyişmiş orqanlarla çoxalma. Bitkilər gövdə yumrusu (kartof, topinambur), kökümsovlar (çayır, ayrıqotu), soğanaq (soğan, sarımsaq), soğanaqlı yumrular (qladi- olus, zəfəran) və bığcıqlarla (çiyələk, qaymaqçiçəyi) çoxala bilir. Basdırmaqələmlə çoxaltma. Vege- tativ çoxalmada bəzən basdırmaqələm (firqəndə) üsulundan da istifadə edilir. Basdırmaqələm bitkidən ayrılmadan kök verməsi üçün yerə basdırılmış xüsusi zoğlardan ibarətdir. Bu zaman bitkinin budağını əyərək üfüqi surətdə torpağa basdırırlar. Vegetativ çoxalma zamanı ana bitkinin əlamətləri saxlanıldığı üçün bağçılıqda geniş istifadə edilir və qiymətli əlamətlər olduğu kimi nə- sildən-nəslə ötürülür. Toxumla çoxaltdıqda, adətən, belə əlamət sax- lanılmır və nəticədə cır bitki yaranır. Vegetativ çoxalma yolu ilə daha qısa vaxt ərzində yeni bitki yetişdirilə bilir. Calaqla çoxaltma. Bitkinin bir hissəsinin başqa bir bitkinin hissəsi ilə birləşdirilməsi calaq adlanır. Bu zaman kökü torpaqda olan bitki (adətən, cır bitki olur) calaqaltı, qələm götürülən bitki hissəsi isə calaqüstü adlanır. Sadə calaqda calaqüstü və ca- laqaltı eyni yoğunluqda olur. Bu hissələrin kəsik səthləri bir-birinin üzərini tamamilə örtür. Sonra onlar sarğı ilə möhkəm bağlanır. Sadə calağı, adətən, yazda aparırlar. Göz calağında isə calaq- altının üzərində T-şəkilli kəsik aparılır, buraya azca oduncaq hissəsinə malik tumurcuq yerləşdi- rilir. Meyvə ağaclarının əksəriyyətini calaqla çoxaltmaq mümkündür. Vegetativ çoxalmanın təbiətdə əhəmiyyəti. Bit- kilərdə bəzi hallarda toxumla çoxalma çətinlik tö- rədir. Məsələn, çiyələk kölgəli yerlərdə çiçək açmır və toxum və meyvə əmələ gətirmir. Bu şəraitdə o, əsasən vegetativ çoxalır. Vegetativ çoxalma nə- ticəsində orqanizmlər tez yayılır və yeni yaşayış mühitini tuta bilirlər. Çiliklə çoxalma Yarpaq çiliyi Gövdə çiliyi Kök çiliyi Basdırmaqələm üsulu Calaq üsulları Yarma calağı Sadə calaq Göz calağı 3 3 119 118 ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ / Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, İfrazat, çoxalma və inkişaf Georginin (soğangülü) kök yumrusu İnciçiçəyinin kökümsovu Çiyələyin bığcığı Kartofun gövdə yumrusu Zanbağın soğanağı Şəklini dəyişmiş orqanlar Vegetativ çoxalma. Təbiətdə geniş yayılmış çoxalma formasıdır. La- kin insanlar kənd təsərrüfatı və dekorativ bitkilərin artırılmasında bu üsuldan daha çox istifadə edirlər. Çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxal- maya çiliklə (kök, gövdə və yarpaq çilikləri), bığcıqlarla, kök pöhrələri və bicləri, şəklini dəyişmiş zoğ və köklərlə, calaq vasitəsilə çoxalma aiddir. Laboratoriya işi. Yarpaq çilikləri vasitəsilə otaq bitkilərinin çoxaldılması. Təchizat: uzambar bənövşəsi, içərisində nəm torpaq olan dibçək, qayçı, bir stəkan su, bitkini örtmək üçün stəkan, rezin əlcək. İşin gedişi: 1. Ehtiyatla uzambar bənövşəsindən yarpaq kəsin. 2. Dib- çəkdəki torpaqda çökəklik düzəldin. 3. Yarpaq çiliyini çökəklikdə yer- ləşdirin və torpaqla örtün. 4. Bir az sulayın. 5. Çiliyin üzərini stəkanla örtün. 40. Çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxalma Bir yay səhəri Fərhad baba bağda əkdiyi ağac və kollara baxırdı. Ha- sarın kənarında bitən qarağat kollarını nəzərdən keçirərək onları çoxaltmağı və bağın digər sahələrində də əkməyi qərara aldı. · Sizcə, Fərhad baba onu necə çoxalda bilər? Çiliklə çoxalma. Çilik – bitkilərin vegetativ orqanının kiçik parça- sıdır. Kök və gövdə çilikləri ilə bir çox ağac, kol bitkilərini artırmaq mümkündür. Yazda cavan zoğlar götürülür və onlar münbit torpağa və ya nəm quma əkilir (məsələn: qarağat, qızılgül, ətirşah). Bitkiləri yarpaq çilikləri ilə də çoxaltmaq mümkündür. Yarpaqda olan əlavə tumurcuqlardan bitkinin yerüstü gövdəsi yaranır. Quşarmudu, ağcaqovaq, yasəmən, moruq və s. ağac və kol bitkiləri- nin köklərində əlavə tumurcuqlardan kök pöhrələri əmələ gəlir. Şəklini dəyişmiş orqanlarla çoxalma. Bitkilər gövdə yumrusu (kartof, topinambur), kökümsovlar (çayır, ayrıqotu), soğanaq (soğan, sarımsaq), soğanaqlı yumrular (qladi- olus, zəfəran) və bığcıqlarla (çiyələk, qaymaqçiçəyi) çoxala bilir. Basdırmaqələmlə çoxaltma. Vege- tativ çoxalmada bəzən basdırmaqələm (firqəndə) üsulundan da istifadə edilir. Basdırmaqələm bitkidən ayrılmadan kök verməsi üçün yerə basdırılmış xüsusi zoğlardan ibarətdir. Bu zaman bitkinin budağını əyərək üfüqi surətdə torpağa basdırırlar. Vegetativ çoxalma zamanı ana bitkinin əlamətləri saxlanıldığı üçün bağçılıqda geniş istifadə edilir və qiymətli əlamətlər olduğu kimi nə- sildən-nəslə ötürülür. Toxumla çoxaltdıqda, adətən, belə əlamət sax- lanılmır və nəticədə cır bitki yaranır. Vegetativ çoxalma yolu ilə daha qısa vaxt ərzində yeni bitki yetişdirilə bilir. Calaqla çoxaltma. Bitkinin bir hissəsinin başqa bir bitkinin hissəsi ilə birləşdirilməsi calaq adlanır. Bu zaman kökü torpaqda olan bitki (adətən, cır bitki olur) calaqaltı, qələm götürülən bitki hissəsi isə calaqüstü adlanır. Sadə calaqda calaqüstü və ca- laqaltı eyni yoğunluqda olur. Bu hissələrin kəsik səthləri bir-birinin üzərini tamamilə örtür. Sonra onlar sarğı ilə möhkəm bağlanır. Sadə calağı, adətən, yazda aparırlar. Göz calağında isə calaq- altının üzərində T-şəkilli kəsik aparılır, buraya azca oduncaq hissəsinə malik tumurcuq yerləşdi- rilir. Meyvə ağaclarının əksəriyyətini calaqla çoxaltmaq mümkündür. Vegetativ çoxalmanın təbiətdə əhəmiyyəti. Bit- kilərdə bəzi hallarda toxumla çoxalma çətinlik tö- rədir. Məsələn, çiyələk kölgəli yerlərdə çiçək açmır və toxum və meyvə əmələ gətirmir. Bu şəraitdə o, əsasən vegetativ çoxalır. Vegetativ çoxalma nə- ticəsində orqanizmlər tez yayılır və yeni yaşayış mühitini tuta bilirlər. Çiliklə çoxalma Yarpaq çiliyi Gövdə çiliyi Kök çiliyi Basdırmaqələm üsulu Calaq üsulları Yarma calağı Sadə calaq Göz calağı 3 3 119 118 ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ / Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, İfrazat, çoxalma və inkişaf Georginin (soğangülü) kök yumrusu İnciçiçəyinin kökümsovu Çiyələyin bığcığı Kartofun gövdə yumrusu Zanbağın soğanağı Şəklini dəyişmiş orqanlar 1 3 3 121 120 ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ / Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, İfrazat, çoxalma və inkişaf Cədvəli dəftərinizdə çəkin və vegetativ çoxalma üsuluna uyğun bitki- lərin adlarını sağ sütunda qeyd edin. Bitkilərin vegetativ çoxalması üsulu Bitkinin adı Yarpaq Kök Zoğun yeraltı şəkildəyişmələri Yarpaq çilikləri Kök çilikləri 1. Kökümsov 2. Gövdə yumrusu 3. Soğanaq Zoğun yerüstü hissələri 1. Zoğ çilikləri 2. Bığcıqlar Öyr Öyr e e ndikl rinizi ndikl rinizi edin edin e e t tbiq t tbiq e e 2. Bitkilər çoxalmanın hansı formaları ilə çoxaldılır? Nəzərə alın ki, bir bitki bir neçə formada çoxaldıla bilər, məsələn: vegetativ 1– C, D, E 1. Alma 2. Kartof 3. Qarağat 4. Soğan 5. Sarımsaq 6. Moruq 7. Qovaq 8. Ayrıqotu 9. İnciçiçəyi 10. Meşə çiyələyi 11. Qızılgül 12. Gavalı 13. Qarğasoğanı A. B. C. D. E. Sürünən zoğlar Zoğun yeraltı şəkildəyişmələri Kök pöhrələri Qələmlər Calaq N N e e o oy yr r e e n nd d iin n ii z z 1. Şəkildə vegetativ çoxalmanın hansı formaları göstərilmişdir? Bu çoxalmanın hər iki formasının oxşar və fərqli cəhətlərini gös- tərin (Venn diaqramı vasitəsilə). O Oy yr r e e n n d d ii k k ll e e r rii n n iiz zi i y yo ox xll a ay y n n Kök çilikləri vasitəsilə çoxalma __ aiddir. Bitkinin bir hissəsinin başqa bir bitkinin hissəsi ilə birləşdirilməsi __ adlanır. Calaq Vegetativ çoxalma Açar sözl e r Çiçəkli bitkilərdə t Çiçəkli bitkilərdə mayalanma pro- sesinin getməsi üçün erkəkciklərdə yaranan tozcuqlar mütləq dişi- ciyin ağızcığına düşməlidir. Çiçəkli bitkilərdə erkəkciyin toz- cuğunun dişicik ağızcığına düşməsi prosesi tozlanma adlanır. ozlanma. Öz-özünə tozlanma. Bir çiçəkdə olan erkəkcik tozcuğunun hə- min çiçəkdəki dişicik ağızcığına düşməsi prosesi öz-özünə tozlanma adlanır. Öz-özünə tozlanan bitkilərdə həm dişiciyi, həm də erkək- ciyi olan ikicinsli çiçəklər olur. Bu bitkilərin çiçəklərində erkəkcik və dişiciklərin yetişməsi eyni vaxtda baş verir. Erkəkciklər, adətən dişicikdən yuxarıda yerləşir. Öz-özünə tozlanan bitkilərin çiçəkləri əsasən ətirsiz, görkəmsiz və nektarsız olur. Buğda, arpa, darı, 41. Tozlanma Geniş sahəli bağlarda ağacların çiçəkləməsi dövründə arı pətək- lərinin qoyulması məsləhət görülür. · Nə üçün arı, kəpənək və milçəklər çiçəklərə qonurlar? · Bu zaman hansı proses baş verir? Belə bir təcrübə aparılmışdır. Noxud və alma bitkilərinin hələ açılmamış çiçəklərini tənzif torbacıqlarla örtmüşlər. Çiçəkləmə döv- ründən sonra noxudun meyvəsi əmələ gəlsə də, almada müşahidə edilməmişdir. · Bunun səbəbi nədir? · Verilmiş sxemə görə, noxud və almanın çiçəklərini müəyyən edin. · Onlarda tozlanma necə baş verir? Təcrübə ilə tanış olub suallara cavab verin. Öz-özünə tozlanma (sxem) çəltik, vələmir, noxud kimi öz-özünə tozla- nan bitkilərdə tozlanma çiçək açılmazdan əvvəl – qapalı çiçəkdə gedir. Pambıq, kənaf, kətanda isə tozlanma çiçək açıldıqdan sonra baş verir. Çarpaz tozlanma. Bir çiçəyin erkəkcik tozcuğunun digər çiçəyin dişiciyinin ağız- cığına düşməsinə çarpaz tozlanma deyilir. Bu tozlanmaya təbiətdə daha çox rast gəlinir. Belə bitkilərdə dişicik və erkəkcik əksər hallarda müxtəlif vaxtlarda yetişir, dişicik, a b , 1 3 3 121 120 ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ / Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, İfrazat, çoxalma və inkişaf Cədvəli dəftərinizdə çəkin və vegetativ çoxalma üsuluna uyğun bitki- lərin adlarını sağ sütunda qeyd edin. Bitkilərin vegetativ çoxalması üsulu Bitkinin adı Yarpaq Kök Zoğun yeraltı şəkildəyişmələri Yarpaq çilikləri Kök çilikləri 1. Kökümsov 2. Gövdə yumrusu 3. Soğanaq Zoğun yerüstü hissələri 1. Zoğ çilikləri 2. Bığcıqlar Öyr Öyr e e ndikl rinizi ndikl rinizi edin edin e e t tbiq t tbiq e e 2. Bitkilər çoxalmanın hansı formaları ilə çoxaldılır? Nəzərə alın ki, bir bitki bir neçə formada çoxaldıla bilər, məsələn: vegetativ 1– C, D, E 1. Alma 2. Kartof 3. Qarağat 4. Soğan 5. Sarımsaq 6. Moruq 7. Qovaq 8. Ayrıqotu 9. İnciçiçəyi 10. Meşə çiyələyi 11. Qızılgül 12. Gavalı 13. Qarğasoğanı A. B. C. D. E. Sürünən zoğlar Zoğun yeraltı şəkildəyişmələri Kök pöhrələri Qələmlər Calaq N N e e o oy yr r e e n nd d iin n ii z z 1. Şəkildə vegetativ çoxalmanın hansı formaları göstərilmişdir? Bu çoxalmanın hər iki formasının oxşar və fərqli cəhətlərini gös- tərin (Venn diaqramı vasitəsilə). O Oy yr r e e n n d d ii k k ll e e r rii n n iiz zi i y yo ox xll a ay y n n Kök çilikləri vasitəsilə çoxalma __ aiddir. Bitkinin bir hissəsinin başqa bir bitkinin hissəsi ilə birləşdirilməsi __ adlanır. Calaq Vegetativ çoxalma Açar sözl e r Çiçəkli bitkilərdə t Çiçəkli bitkilərdə mayalanma pro- sesinin getməsi üçün erkəkciklərdə yaranan tozcuqlar mütləq dişi- ciyin ağızcığına düşməlidir. Çiçəkli bitkilərdə erkəkciyin toz- cuğunun dişicik ağızcığına düşməsi prosesi tozlanma adlanır. ozlanma. Öz-özünə tozlanma. Bir çiçəkdə olan erkəkcik tozcuğunun hə- min çiçəkdəki dişicik ağızcığına düşməsi prosesi öz-özünə tozlanma adlanır. Öz-özünə tozlanan bitkilərdə həm dişiciyi, həm də erkək- ciyi olan ikicinsli çiçəklər olur. Bu bitkilərin çiçəklərində erkəkcik və dişiciklərin yetişməsi eyni vaxtda baş verir. Erkəkciklər, adətən dişicikdən yuxarıda yerləşir. Öz-özünə tozlanan bitkilərin çiçəkləri əsasən ətirsiz, görkəmsiz və nektarsız olur. Buğda, arpa, darı, 41. Tozlanma Geniş sahəli bağlarda ağacların çiçəkləməsi dövründə arı pətək- lərinin qoyulması məsləhət görülür. · Nə üçün arı, kəpənək və milçəklər çiçəklərə qonurlar? · Bu zaman hansı proses baş verir? Belə bir təcrübə aparılmışdır. Noxud və alma bitkilərinin hələ açılmamış çiçəklərini tənzif torbacıqlarla örtmüşlər. Çiçəkləmə döv- ründən sonra noxudun meyvəsi əmələ gəlsə də, almada müşahidə edilməmişdir. · Bunun səbəbi nədir? · Verilmiş sxemə görə, noxud və almanın çiçəklərini müəyyən edin. · Onlarda tozlanma necə baş verir? Təcrübə ilə tanış olub suallara cavab verin. Öz-özünə tozlanma (sxem) çəltik, vələmir, noxud kimi öz-özünə tozla- nan bitkilərdə tozlanma çiçək açılmazdan əvvəl – qapalı çiçəkdə gedir. Pambıq, kənaf, kətanda isə tozlanma çiçək açıldıqdan sonra baş verir. Çarpaz tozlanma. Bir çiçəyin erkəkcik tozcuğunun digər çiçəyin dişiciyinin ağız- cığına düşməsinə çarpaz tozlanma deyilir. Bu tozlanmaya təbiətdə daha çox rast gəlinir. Belə bitkilərdə dişicik və erkəkcik əksər hallarda müxtəlif vaxtlarda yetişir, dişicik, a b , 3 3 123 122 ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ / Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, İfrazat, çoxalma və inkişaf adətən, erkəkcikdən yuxarıda yerləşir. Çarpaz tozlanmanın bir neçə formasını ayırırlar: 1. Küləklə tozlanma. əlvan çiçəkyanlığı olmur. Çiçəklər ətir- siz, görkəmsiz və nektarsız olur. Bu üsulla tozlanan bitkilərin erkəkcik sap- ları, adətən, uzun olur. Zəif küləkdən on- Belə bitkilərin Bilirsinizmi? Bilirsinizmi? Quşlar vasitəsilə tozlanma. Tropik bitkilərin bəziləri əsasən kolibri, balsoran, bəzi tutuquşular tərəfindən tozlandırılır. Kolibrilərin dim- dikləri uzanaraq boru şəklini almış və nektar sormağa uyğunlaşmışdır. Məməli heyvanlarla tozlanma. Bəzi gəmiricilər, kenqurular, opossum və yarasalar çiçəklərin nektarını içərkən bitkilərin tozlanmasında iştirak edirlər. Uyğunluğu müəyyən edin: 1. Kiçik, görkəmsiz çiçəklər və yaxşı inkişaf etməmiş çiçəkyanlığına malikdir. 2. Çiçəklərində nektar olur. 3. Tozcuq iridir, səthində çıxıntılar var. 4. Tozcuqları quru və kiçik olur. 5. Çiçəklərinin güclü ətri olur. 6. Çiçəklərində nektar olmur. 7. Çiçəkləri iri olub əlvan çiçəkyanlığına malik- dir. 8. Çiçəkləri ətirsiz olur. 9. Kiçik çiçəklər iri çiçək qruplarında toplanmışdır. 10. Bitkilər qrup halında bitir. A. B. C. Həşəratla tozlanan bitkilər Küləklə tozlanan bitkilər Öz-özünə tozlanan bitkilər Yüklə 64,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|