Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29. 07. 2013-cü il tarixli 754 nömrəli əmri ilə



Yüklə 64,3 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/28
tarix17.04.2017
ölçüsü64,3 Kb.
#14253
növüDərslik
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   28

Heyvan toxumaları. Epiteli, birləşdirici, əzələ, sinir kimi 4 toxu-
ma qrupunu ayırırlar. 
Epiteli toxuması. Epiteli toxuması bir-birinə sıx söykənmiş bir 
Lifli 
 
Piy 
Qığırdaq 
Qan 
Birləşdirici toxumalar
B
· Bitkilərin örtük və digər toxumaları heyvanların toxumalarından 
fərqlənirmi?
Fotosintezedici (parenxim)
toxuma
2
2
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Orqanizmlərin hüceyrəli quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi 
45
44
b)  Ehtiyat  toplayıcı  toxuma.  Hücey-
rələri  iri  vakuollara  malikdir.  Vakuol-
lar içərisindəki hüceyrə şirəsində müx-
təlif  ehtiyat  qida  maddələri  –  nişasta 
dənələri, yağ damlaları, suda həll olmuş 
şəkər və s. toplanır. Ehtiyat   maddələr 
əsasən böyümə üçün istifadə olunur.
İfrazat toxumasına bitkilərin nektarlıqları, şirə ifraz edən ka-
nalcıqlar  aiddir.  Hüceyrələrində  həşəratları  bitkiyə  cəlb  etmək, 
bitkini heyvanlar tərəfindən yeyilməkdən mühafizə etmək və s. 
üçün  xüsusi maddələr toplanır.

1
2
3
4
5
6
7
8
47
46
Əzələ toxuması. 
kət, qanın damarlarda axması, qidanın 
həzm  borusu  ilə  irəliləməsi  baş  verir. 
Buna  səbəb  əzələlərin  yığılmasıdır. 
Əzələ  toxumasının  saya,  eninəzolaqlı 
(skelet və ürək əzələsi) növləri var.
Sinir  toxuması.  Sinir  toxumasının 
əsas  xüsusiyyəti  oyanma  –  qıcıqların 
qəbulu  və  ötürülməsidir.  Bu  toxuma 
heyvanların  sinir  sistemini  əmələ  gə-
tirir.  Sinir  tənziminə  görə  orqan  və 
sistemlər  tam  vahid  sistem  şəklində 
birləşir.
Heyvanlarda hərə-
Əzələ toxumasının növləri
Sinir toxuması
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
Toxuma növü
Epiteli
Birləşdirici
Əzələ
Sinir
Yerləşməsi
Quruluş xüsusiyyətləri
Funksiyaları
1. Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayın.
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Cümlələrdəki səhvləri müəyyən edərək onları doğru ifadələrə  çevirin:
· Əzələ birləşdirici toxumaya aiddir.
· Sinir toxumasının əsas xüsusiyyəti oyanma və yığılmadır.
· Piy, sümük, qığırdaq və qan toxumaları epiteli toxumasına aiddir.
· Orqanizmdə dərinin üst səthini əzələ toxuması örtür.
 birləşdirici
əzələ
epiteli
sinir
b
a
d
c
Heyvan orqanizmlərini __, __, __ və __ təşkil 
edir. Orqan  və sistemlərin birgə fəaliyyətini __ 
__ təmin edir.
Açar sözl e r
Epiteli toxuması
Birləşdirici toxuma
Əzələ toxuması
Sinir toxuması
2. Düzgün cavabları seçin:
1) Heyvanların dəri səthi hansı toxumadan əmələ gəlib?
2) Oyanma və ötürmə hansı toxumanın xassəsidir?
3) Hansı toxumanın hüceyrələri bir-birinə sıx söykənib?
4) İnsanın sümüklərini və qanı əmələ gətirən toxuma qrupu necə 
adlanır?
5) Yığılma xassəsi hansı toxumaya xasdır?
2
2
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Orqanizmlərin hüceyrəli quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi
Saya
Eninəzolaqlı
Heyvanlarda orqanlar və orqanlar sistemi. Heyvanlarda   toxu-
malar birləşərək orqanları əmələ gətirir. Orqanizmdə müəyyən yeri 
olan, bir neçə növ toxuma qrupundan təşkil olunan bir və ya bir neçə  
funksiya yerinə yetirən bədən hissəsi orqan adlanır (yun. “orqanon” 
– silah, alət). Ümumi funksiyaları yerinə yetirən, bir-biri ilə bağlı 
olan orqanlar isə, öz növbəsində, orqanlar sistemini əmələ gətirir.
 
Orqanlar bir yerə yığılaraq başçı seçmək istədilər. Baş məğrurcasına 
qalxaraq dedi: – Başçı mən seçilməliyəm, çünki hamıdan yuxarıda du-
ruram, məndə hər yerə nəzarət edən beyin var.
Ürək irəli çıxaraq: – Mən hamıdan güclüyəm. Əgər mənim güclü əzələ-
lərim qanı vurmasa, hamınızın sonu çatar, – dedi.
– Sakit, – deyə qaraciyər dilləndi. – Mən bədəni zəhərlərdən təmizlə-
yirəm. Mənsiz heç kim yaşaya bilməz. Başçı mən olmalıyam.
– Nə üçün sən olmalısan? – deyə ağciyər qardaşları özlərindən çıxdı. İn-
di tənəffüsü kəsərik, onda bilərsiniz ki, bizsiz yaşamaq nə deməkdir!..
· Sizcə, bu mübahisədə hansı orqan haqlıdır?
15. 
Heyvanların orqanları və orqanlar sistemi
1
· Şəkillərdə hansı orqanlar sistemi göstərilmişdir? 
Hansı sistem orqanların hüceyrələrini lazım olan maddələrlə təmin 
edir, lazımsız və zərərli maddələrdən azad olmağa imkan verir? 
Şəkildəki digər sistemlərin funksiyası nədir?
· 
· 
Sümük  və  əzələ  sistemləri. 
əzələlərlə birlikdə 
əmələ gətirir.  Skelet da-
xili orqanları zədələnməkdən qorumaqla bərabər, həm də bədənin 
dayağını təşkil edir. 
Orqanizmlərin  bir  çoxunda  skelet   
dayaq-hərəkət aparatını 
Əzələlərin yığılması nəticəsində  bədənin ayrı-
ayrı hissələri hərəkətə gətirilir.

1
2
3
4
5
6
7
8
47
46
Əzələ toxuması. 
kət, qanın damarlarda axması, qidanın 
həzm  borusu  ilə  irəliləməsi  baş  verir. 
Buna  səbəb  əzələlərin  yığılmasıdır. 
Əzələ  toxumasının  saya,  eninəzolaqlı 
(skelet və ürək əzələsi) növləri var.
Sinir  toxuması.  Sinir  toxumasının 
əsas  xüsusiyyəti  oyanma  –  qıcıqların 
qəbulu  və  ötürülməsidir.  Bu  toxuma 
heyvanların  sinir  sistemini  əmələ  gə-
tirir.  Sinir  tənziminə  görə  orqan  və 
sistemlər  tam  vahid  sistem  şəklində 
birləşir.
Heyvanlarda hərə-
Əzələ toxumasının növləri
Sinir toxuması
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
Toxuma növü
Epiteli
Birləşdirici
Əzələ
Sinir
Yerləşməsi
Quruluş xüsusiyyətləri
Funksiyaları
1. Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayın.
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Cümlələrdəki səhvləri müəyyən edərək onları doğru ifadələrə  çevirin:
· Əzələ birləşdirici toxumaya aiddir.
· Sinir toxumasının əsas xüsusiyyəti oyanma və yığılmadır.
· Piy, sümük, qığırdaq və qan toxumaları epiteli toxumasına aiddir.
· Orqanizmdə dərinin üst səthini əzələ toxuması örtür.
 birləşdirici
əzələ
epiteli
sinir
b
a
d
c
Heyvan orqanizmlərini __, __, __ və __ təşkil 
edir. Orqan  və sistemlərin birgə fəaliyyətini __ 
__ təmin edir.
Açar sözl e r
Epiteli toxuması
Birləşdirici toxuma
Əzələ toxuması
Sinir toxuması
2. Düzgün cavabları seçin:
1) Heyvanların dəri səthi hansı toxumadan əmələ gəlib?
2) Oyanma və ötürmə hansı toxumanın xassəsidir?
3) Hansı toxumanın hüceyrələri bir-birinə sıx söykənib?
4) İnsanın sümüklərini və qanı əmələ gətirən toxuma qrupu necə 
adlanır?
5) Yığılma xassəsi hansı toxumaya xasdır?
2
2
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Orqanizmlərin hüceyrəli quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi
Saya
Eninəzolaqlı
Heyvanlarda orqanlar və orqanlar sistemi. Heyvanlarda   toxu-
malar birləşərək orqanları əmələ gətirir. Orqanizmdə müəyyən yeri 
olan, bir neçə növ toxuma qrupundan təşkil olunan bir və ya bir neçə  
funksiya yerinə yetirən bədən hissəsi orqan adlanır (yun. “orqanon” 
– silah, alət). Ümumi funksiyaları yerinə yetirən, bir-biri ilə bağlı 
olan orqanlar isə, öz növbəsində, orqanlar sistemini əmələ gətirir.
 
Orqanlar bir yerə yığılaraq başçı seçmək istədilər. Baş məğrurcasına 
qalxaraq dedi: – Başçı mən seçilməliyəm, çünki hamıdan yuxarıda du-
ruram, məndə hər yerə nəzarət edən beyin var.
Ürək irəli çıxaraq: – Mən hamıdan güclüyəm. Əgər mənim güclü əzələ-
lərim qanı vurmasa, hamınızın sonu çatar, – dedi.
– Sakit, – deyə qaraciyər dilləndi. – Mən bədəni zəhərlərdən təmizlə-
yirəm. Mənsiz heç kim yaşaya bilməz. Başçı mən olmalıyam.
– Nə üçün sən olmalısan? – deyə ağciyər qardaşları özlərindən çıxdı. İn-
di tənəffüsü kəsərik, onda bilərsiniz ki, bizsiz yaşamaq nə deməkdir!..
· Sizcə, bu mübahisədə hansı orqan haqlıdır?
15. 
Heyvanların orqanları və orqanlar sistemi
1
· Şəkillərdə hansı orqanlar sistemi göstərilmişdir? 
Hansı sistem orqanların hüceyrələrini lazım olan maddələrlə təmin 
edir, lazımsız və zərərli maddələrdən azad olmağa imkan verir? 
Şəkildəki digər sistemlərin funksiyası nədir?
· 
· 
Sümük  və  əzələ  sistemləri. 
əzələlərlə birlikdə 
əmələ gətirir.  Skelet da-
xili orqanları zədələnməkdən qorumaqla bərabər, həm də bədənin 
dayağını təşkil edir. 
Orqanizmlərin  bir  çoxunda  skelet   
dayaq-hərəkət aparatını 
Əzələlərin yığılması nəticəsində  bədənin ayrı-
ayrı hissələri hərəkətə gətirilir.

2
2
49
48
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Orqanizmlərin hüceyrəli quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi
Tənəffüs sistemi 
Həzm sistemi
İfrazat sistemi. 
temi  vasitəsilə  bədəndən  kənarlaşdırılır.  Onurğasız  heyvanlarda, 
adətən, ifrazat sistemi şaxələnmiş borucuqlardan ibarətdir. Onur-
ğalıların əksəriyyətində  bu sistem bir cüt böyrəkdən, bir cüt sidik 
axarından, tək sidik kisəsi və sidikçıxarıcı kanaldan ibarət olur.
Cinsiyyət sistemi. Orqanizmin özünəoxşar nəsil törətməsini tə-
min edir. Cinsiyyət vəzilərində xüsusi hüceyrələr – cinsiyyət hücey-
rələri  yetişir.  Dişi  və  erkək  cinsiyyət  hüceyrələrinin  birləşməsi 
nəticəsində yaranan hüceyrədən yeni orqanizm inkişaf edir.
Sinir və endokrin sistemlər. Orqanizmin bütün orqanlar siste-
minin birgə fəaliyyətinin tənzimlənməsində sinir və endokrin sis-
temlər iştirak edir. Sinir sistemi həm də heyvanların ətraf mühitlə  
əlaqəsini təmin edir. Endokrin sisteminə bioloji aktiv maddələr – 
hormonlar hazırlayan vəzilər aiddir. Hormonlar bütün orqanlar sis-
teminin fəaliyyətinə təsir göstərir. Beləliklə, orqanizmlərdə bütün 
orqanlar vahid sistem halında işləyir.
Orqanizmdə yaranan zərərli maddələr ifrazat sis-
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
Orqanlar sistemi və ona aid olan orqanları müəyyən edin:
A. Həzm sistemi
B. İfrazat sistemi
C. Qan-damar sistemi
D. Sümük və əzələ  sistemi 
E. Tənəffüs  sistemi
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
1. Ağciyərlər. 2. Ürək. 3.  Əzələlər. 4. Bağırsaqlar. 5. Qəlsəmələr. 6. Mə-
də.  7. Damarlar. 8. Skelet. 9. Sidik kisəsi. 10. Traxeya. 11. Böyrək.
1. Uyğun olmayan anlayışı seçin. Seçiminizi əsaslandırın:
a) Mədə, ağız, böyrək, bağırsaq
b) Ürək, damarlar, ağciyərlər, qan
c) Sinirlər, baş beyin, hormonlar, onurğa beyni
d) Böyrəklər, traxeya, sidik kisəsi, sidik axarı
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Orqanın adı
Funksiyası
1

2
3
Orqanlar birləşərək __ əmələ gətirir. 
Heyvanlarda __, __, __, __, __, __ ,__ və __ 
mövcuddur.
Açar sözl e r
Orqanlar sistemi
Sümük və əzələ sistemi
Həzm sistemi
Tənəffüs sistemi
İfrazat sistemi
Qan-damar sistemi
Cinsiyyət sistemi
Sinir sistemi
Endokrin sistem
2. Şəkildə göstərilən heyvanlarda hansı 
tənəffüs orqanlarının olmasını təyin 
edin, onlara uyğun anlayışları seçin:
· Suda yaşayan orqanizmlərin qaz 
mübadiləsini təmin edən orqandır.
· Quru onurğalılarının tənəffüs 
orqanıdır.
· İçərisindən hava keçən şaxələnmiş nazik borucuqlardır.
1. Ağciyərlər.  2. Qəlsəmələr. 3. Traxeyalar
Həzm sistemi. 
susi   şirələrin təsirindən parçalanaraq mənimsənilir. Heyvanların 
əksəriyyətində bu proses həzm sistemi vasitəsilə həyata keçirilir. 
Tənəffüs sistemi. Heyvanların bədənində baş verən qaz mübadi-
ləsini tənəffüs sistemi təmin edir. Yaşayış mühitindən asılı olaraq 
heyvanlarda müxtəlif tipli tənəffüs orqanları –atmosfer havası ilə 
tənəffüsə xidmət edən ağciyərlər və traxeyalar
sigenlə tənəffüsə ixtisaslaşan qəlsəmələr meydana gəlmişdir. 
Qan-damar sistemi. Oksigen 
 və qida mad-
dələri, adətən, qan-damar sistemi ilə axan qanla orqanizmin bütün 
hüceyrələrinə çatdırılır. Bir çox canlılarda qan-damar sistemi ürək 
və damarlardan ibarətdir. Qan zərərli maddələr və karbon qazının 
bədəndən xaricə çıxarılmasında da  iştirak edir.
Bədənə daim qida maddələri daxil olur. Onlar xü-
, suda həll olmuş ok-
(həşəratlardan başqa)
  
1
2
3

2
2
49
48
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Orqanizmlərin hüceyrəli quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi
Tənəffüs sistemi 
Həzm sistemi
İfrazat sistemi. 
temi  vasitəsilə  bədəndən  kənarlaşdırılır.  Onurğasız  heyvanlarda, 
adətən, ifrazat sistemi şaxələnmiş borucuqlardan ibarətdir. Onur-
ğalıların əksəriyyətində  bu sistem bir cüt böyrəkdən, bir cüt sidik 
axarından, tək sidik kisəsi və sidikçıxarıcı kanaldan ibarət olur.
Cinsiyyət sistemi. Orqanizmin özünəoxşar nəsil törətməsini tə-
min edir. Cinsiyyət vəzilərində xüsusi hüceyrələr – cinsiyyət hücey-
rələri  yetişir.  Dişi  və  erkək  cinsiyyət  hüceyrələrinin  birləşməsi 
nəticəsində yaranan hüceyrədən yeni orqanizm inkişaf edir.
Sinir və endokrin sistemlər. Orqanizmin bütün orqanlar siste-
minin birgə fəaliyyətinin tənzimlənməsində sinir və endokrin sis-
temlər iştirak edir. Sinir sistemi həm də heyvanların ətraf mühitlə  
əlaqəsini təmin edir. Endokrin sisteminə bioloji aktiv maddələr – 
hormonlar hazırlayan vəzilər aiddir. Hormonlar bütün orqanlar sis-
teminin fəaliyyətinə təsir göstərir. Beləliklə, orqanizmlərdə bütün 
orqanlar vahid sistem halında işləyir.
Orqanizmdə yaranan zərərli maddələr ifrazat sis-
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
Orqanlar sistemi və ona aid olan orqanları müəyyən edin:
A. Həzm sistemi
B. İfrazat sistemi
C. Qan-damar sistemi
D. Sümük və əzələ  sistemi 
E. Tənəffüs  sistemi
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
1. Ağciyərlər. 2. Ürək. 3.  Əzələlər. 4. Bağırsaqlar. 5. Qəlsəmələr. 6. Mə-
də.  7. Damarlar. 8. Skelet. 9. Sidik kisəsi. 10. Traxeya. 11. Böyrək.
1. Uyğun olmayan anlayışı seçin. Seçiminizi əsaslandırın:
a) Mədə, ağız, böyrək, bağırsaq
b) Ürək, damarlar, ağciyərlər, qan
c) Sinirlər, baş beyin, hormonlar, onurğa beyni
d) Böyrəklər, traxeya, sidik kisəsi, sidik axarı
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Orqanın adı
Funksiyası
1

2
3
Orqanlar birləşərək __ əmələ gətirir. 
Heyvanlarda __, __, __, __, __, __ ,__ və __ 
mövcuddur.
Açar sözl e r
Orqanlar sistemi
Sümük və əzələ sistemi
Həzm sistemi
Tənəffüs sistemi
İfrazat sistemi
Qan-damar sistemi
Cinsiyyət sistemi
Sinir sistemi
Endokrin sistem
2. Şəkildə göstərilən heyvanlarda hansı 
tənəffüs orqanlarının olmasını təyin 
edin, onlara uyğun anlayışları seçin:
· Suda yaşayan orqanizmlərin qaz 
mübadiləsini təmin edən orqandır.
· Quru onurğalılarının tənəffüs 
orqanıdır.
· İçərisindən hava keçən şaxələnmiş nazik borucuqlardır.
1. Ağciyərlər.  2. Qəlsəmələr. 3. Traxeyalar
Həzm sistemi. 
susi   şirələrin təsirindən parçalanaraq mənimsənilir. Heyvanların 
əksəriyyətində bu proses həzm sistemi vasitəsilə həyata keçirilir. 
Tənəffüs sistemi. Heyvanların bədənində baş verən qaz mübadi-
ləsini tənəffüs sistemi təmin edir. Yaşayış mühitindən asılı olaraq 
heyvanlarda müxtəlif tipli tənəffüs orqanları –atmosfer havası ilə 
tənəffüsə xidmət edən ağciyərlər və traxeyalar
sigenlə tənəffüsə ixtisaslaşan qəlsəmələr meydana gəlmişdir. 
Qan-damar sistemi. Oksigen 
 və qida mad-
dələri, adətən, qan-damar sistemi ilə axan qanla orqanizmin bütün 
hüceyrələrinə çatdırılır. Bir çox canlılarda qan-damar sistemi ürək 
və damarlardan ibarətdir. Qan zərərli maddələr və karbon qazının 
bədəndən xaricə çıxarılmasında da  iştirak edir.
Bədənə daim qida maddələri daxil olur. Onlar xü-
, suda həll olmuş ok-
(həşəratlardan başqa)
  
1
2
3

51
50
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Orqanizmlərin hüceyrəli quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi
2
2
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TAPŞIRIQLAR
1. Cümlələrdəki səhvləri taparaq onları doğru ifadələrlə əvəz edin:
· Sitoplazma hüceyrənin möhtəviyyatını təşkil edən bərk maddədir.
· Bitki hüceyrəsində yerləşən yaşıl plastidlər leykoplastlar adlanır.
· Daxilində hüceyrə şirəsi olan hüceyrə boşluğu nüvə adlanır.
· Nüvə hüceyrənin daxili möhtəviyyatını təşkil edir.
· Hüceyrə divarı özündə hüceyrənin irsi məlumatlarını saxlayır.
2. Düzgün variantı seçin: 
a)  Bakteriyalar  prokariotdur/eukariotdur;  b)  Bakteriyalar  əlveriş-
li/qeyri-əlverişli şəraitdə spor əmələ gətirir  c) Digər canlının bədənin-
də yaşayan və onun hesabına qidalanan bakteriyalar parazit/sianobak-
teriyalar adlanır  d) Bitki/heyvan hüceyrəsində olduğu kimi, bakteri-
ya hüceyrəsi də hüceyrə divarı ilə əhatə olunmuşdur  e) Əlverişli şərait-
də bakteriya hər 20 dəqiqədən/hər 2–3 saatdan bir bölünür.
;
;
;
4. Boş yerlərə açar sözlərdən hansı uyğundur? 
A. Bitkilərdə əsasən __ toxumanın hüceyrələri bölünür. B. __ toxuma-
sının  əsas  funksiyası  orqanizmi  xarici  mühitin  zərərli  təsirlərindən 
qorumaqdır.  C. __ toxumanın hüceyrələrinin divarı oduncaqlaşmış olur. 
Bu  toxuma  bitkidə  və  onun  orqanlarında  dayaq  rolunu  oynayır.                                             
D. Yarpaq ləti və meyvələr əsasən __ toxumadan təşkil olunub.
Açar sözlər: törədici, mexaniki, əsas, örtük
3. Uşaqlar hansı canlılar haqqında danışırlar?
Amöb
Volvoks
Ìnfuzor-tärlik
Bakteriya
– Koloniya 
halında yaşayan 
canlı çoxlu sayda 
qamçılı hüceyrə-
lərdən ibarətdir.
– Bədən forması 
ayaqqabı içliyinə 
bənzəyir. Onu xaric-
dən örtən çoxsaylı 
kirpikciklərlə 
hərəkət edir.
–  Formalaşmış 
nüvəsi olmayan 
birhüceyrəli can-
lı; prokariotlara 
aiddir.
– Yalançı ayaq-
ların köməyi ilə 
hərəkət edən 
birhüceyrəli 
orqanizmdir.
İlqar
Azər
Cəmilə
Gülər
7. Lövhədəki şəkillərlə şagirdlərin cavablarını uyğunlaşdırın:
8. Düzgün ifadələri seçin:
1. Orqanlar sistemində ümumi işi yerinə yetirən orqanlar birləşir. 
2. Ürək, böyrəklər, ağciyər daxili orqanlardır. 
3. İfrazat sistemi orqanizmdə qaz mübadiləsini təmin edir. 
4. Orqanların uzlaşmış işini sinir sistemi təmin edir. 
Qəlsəmələr
Traxeyalar
Ağciyərlər
İlqar
Azər
Gülər
a
b
c
T Ə N Ə F F Ü S     O R Q A N L A R I
9. Hansı sırada heyvanların həzm sisteminə aid olan orqanlar göstə-
rilmişdir?
А. Böyrəklər, mədə, ağciyər 
B. Udlaq, qida borusu, mədə
C. Mədə, bağırsaq, qəlsəmələr  
D. Sidik axarları, böyrəklər, udlaq
Е. Qida borusu, böyrəklər, bağırsaq
5. Hansı toxumalar yalnız heyvan orqanizmləri üçün 
xarakterikdir? Üç düzgün cavab seçin: 
А) mexaniki   В) törədici С) sinir  D) əzələ Е) piy  F) əsas
6. Hansı toxuma orqanizmlərin xarici mühitlə əlaqəsini təmin edir? 
А) Əsas    
В) Ötürücü    
С) Mexaniki     
D) Örtük   
Е) Törədici

51
50
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Yüklə 64,3 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   28




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin