Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 14

saxlayıb böyütdülər. Beləliklə, ovçuluqdan maldarlıq meydana 

gəldi. İnsanlar indiyə kimi təbiətdə olan heyvanları ovlayır, balıq 

tutur, bitki toplayırdılar. Əkinçilik və maldarlıq yaranandan sonra 

insanlar özləri əkir, taxıl toplayır, heyvan saxlayır, öz tələbatlarını 

ödəyirdilər. Yığıcılıq və ovçuluq artıq yardımçı  təsərrüfat 

sahələrinə çevrildi. 

Neolit dövründə insanlar cilalı daş baltalardan, balıqçılıqda 

tordan, harpundan, qarmaqdan istifadə etmiş,  əkinçiliyin inkişafı 

ilə oturaq həyat tərzinə keçmişdi. Neolit dövründə gil (saxsı) 

qablar istehsalı, əyiricilik, toxuculuq meydana gəlmişdir. Kətan nə 

yun liflərindən sap əyirir, sapdan parça toxuyur, parçalardan 

dəriyə nisbətən yüngül və rahat paltar tikirdilər. Alimlər bu 

yenilikləri “neolit inqilabı” adlandırmışlar. 

Avropanın  şimalında meşə zolağında ovçu və balıqçı 

tayfalar su yaxınlığında, çay kənarlarında məskən salırdılar. 

Sibirdə  ən qədim neolit mədə-niyyəti V minilliyə aiddir. 

Türkmənistanda Çeytun əkinçilik məskəni, Anadoluda Çayönü və 

“Çatal hüyük” mədəniyyətləri Neolit dövründə yaranmışdır. E.ə. 

VII minillikdə ehtimal ki, Zaqros dağlarında  əkinçilik və 

maldarlıq meydana gəlmişdir. Zaqros dağları  və Anadolu 

buğdanın və arlanın vətəni olmuş  və buradan dünyanın digər 

ərazilərinə yayılmışdır. 

Eneolit (“eneos” - latınca mis, “litos” isə yunanca daş 

deməkdir, mis-daş) dövrü e.ə. VI-IV minillikləri əhatə edir. Bəşər 

tarixində metal əsri mis dövrü ilə başlayır. İnsanın istifadə etdiyi 

ilk metal mis olmuşdur. Mis emalının qədim izləri Ön Asiyada 

təqribən 7 min il bundan əvvəl Anadoludakı Çayönü, Çatal hüyük 

məskənlərində  və Mesopotamiyada tapılmışdır.  İnsanlar misdən 

balta, xəncər, nizə, bəzək  əşyaları, evdə  işlənən  əşyalar 

düzəltməyə başladılar. Mis yumşaq olduğuna görə daşı  sıxışdıra 

bilmədi. Mislə yanaşı daş alətlər də  işlədilirdi. Elə buna görə  də 

bu dövrə mis-daş dövrü deyirlər. Bu dövrdə toxa əkinçiliyi 

üstünlük təşkil edirdi, çiy kərpicdən evlər tikilir, gildən qadın 

fiqurları düzəldilir, boyalı qab istehsalı genişlənirdi. 

Eneolit dövründə  əhali cənubda  əkinçilik, maldarlıqla, 

sənətkarlığın müxtəlif sahələri ilə məşğul olurdular. Lakin şimalda 

---