Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 315

digər dərəcədə əksini tapsa da, brəhmənizmdə daha geniş şəkildə 

əks olunmuşdur. 

Bu din öyrədirdi ki, vedizm dini allahları ilə yanaşı  ən ali 

mütləq olan yaradıcı Brəhmən allahı mövcuddur. Onun 

hissələrindən ibarət olan bütün canlı varlıqların ölməz ruhları 

onunla qovuşmağa can atmalıdır. Bu məqsədə çatmaq üçün ruhun 

köçürülməsinin sonsuz sırası durur. Bu ruh da bitkilərdən və 

heyvanlardan tutmuş brəhmənlərə, padşahlara və  hətta səma 

sakinlərinə qədər müxtəlif formalarda zühur edə bilər. Ruhun hər 

bir yeni doğulmasının forması insanın özündən, onun sağlığındakı 

əməllərindən (karma qanunu), onun möminliyinin dərəcəsindən 

asılıdır. Brəhmənlərə sözsüz tabeçilik, hakimiyyətin 

ilahiləşdirilməsi, öz varnasının drahmasını yerinə yetirmək, bu 

varna tərəfindən müəyyən edilmiş ayinlərə  əməl edilməsi 

brəhmənizmə görə,  ən mühüm fəzilətlər, xeyirxahlıqlar hesab 

olunurdu. Bu göstərişlərin yerinə yetirilməsi guya ruhun yeni, 

daha yaxşı köçürülməsinə  səbəb olur, dharmanın tələblərinin 

pozulması isə yeni bədbəxt hadisələrə, pozulmalara gətirib 

çıxarmışdır. Brəhmənlərin təlimi onların müqəddəs varlıqlar 

sifətində  qəbul edilərək hakim təbəqə mövqeyini qoruyub 

saxlamağa xidmət etmişdir. Bütövlükdə isə hinduizm mifologiyası 

brəhmənizm mifologiyasından bəhrələnmişdir. Brəhmənizm isə 

özlüyündə Vedlərdən qidalanmışdır. Vedlər dini, yaxud Vedizm 

Hindistan  əhalisinin xeyli hissəsinin e.ə. II-I minilliyin 

əvvəllərində  təşəkkül tapmış  və müqəddəs mətnlər külliyyatları 

olan Vedlərdə (hərfi - bilik) yazılı  şəkildə  tərtib olunmuş dini 

etiqad və ayinlərdir. Vedlər  ən qədim himnlərdən, dualardan, 

qurbanlıq qaydalarından və cadularından ibarət olan 4 

külliyyatdan (samhidlərdən) - Riqveda, Yacurveda, Samaveda və 

Atharvavedadan ibarətdir. Vedizm dininin allahları ilk vaxtlar 

təbiət qüvvələrinin və hadisələrinin antropomorf şəkildə 

canlandırılmasından ibarətdir. Aqni - od allahı,  İndra - atmosfer, 

yağış və tufan allahı, Surya - Günəş allahı, Dyaus (Varuna) - göy 

allahı, Soma - Ay və məstedici içki allahı, Vritra - quraqlıq allahı 

və s. İbtidai cəmiyyətin dağılması, sinfi cəmiyyətə keçid, 

dövlətlərin meydana gəlməsi ilə adları  çəkilən allahların da 

---