Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 36

sitayiş edirdilər. Fironlar özlərini "Günəşin (Ranın) oğlu" 

adlandırırdılar. IV Amenxotep hakimiyyətə gələndə bir müddət bu 

Misir dini ənənəsini dəyişdirmədi. Günəşə sitayiş tədricən fironun 

başlıca ideoloji mənsəbinə çevrildi. Əvvəllər günəş, üstündə 

dairəsi olan şahin başlı insan kimi təsvir olunurdu. IV Amenxotep 

dini islahat həyata keçirtdi. O, "görünən Günəşə" (Aton) sitayişi 

bərqərar etdi. Günəş  şüalı  şəkildə  təsvir olunurdu, günəş 

dairəsindən  şüalar insan əli  şəklində uzanırdı. IV Amenxotepin 

şüa saçan günəşə öz ailəsi ilə birlikdə sitayişini təsvir edən abidə 

bizə  gəlib çatmışdır. Ffironun islahatı günəş Allahı Atonun 

ibadətini müəyyən etdi. Bu islahatın siyasi və iqtisadi nəticələri 

tezliklə özünü büruzə verdi. Bir müddət Aton və Amon allahlarına 

ibadət yanaşı aparılırdı. Lakin Aton məbədində taxıl adi ölçülərlə 

yox, dolu ölçülərlə buraxılırdı. Digər Qədim  Şərq ölkələrində 

olduğu kimi, Misirdə  də müxtəlif həcmli çəki ölçüsü (əndazə) 

mövcud idi. Aton məbədinin təsərrüfatı yarandı. Məbəddə 

qoyulmuş çoxlu qurbangahlar boş qalmırdı. Məbədin zəngin mal 

və  ərzaq anbarları vardı. "Günəş evi" adlanan Aton məbədi 

zənginliyi ilə fərqlənirdi. Aton məbədlərinin gəliri də artırdı. 

Ehtimala görə, IV Amenxotep hakimiyyətinin altıncı ili 

(təxminən e.ə. 1360-cı il) yeni ibadət mərkəzi yaratdı. O, Amon 

məbədi güclü olan paytaxtı Fiv şəhərini tərk etməli oldu. Misirin 

orta hissəsində (indiki əl-Amarna) Nilin sağ sahilində yeni paytaxt 

saldırdı. Adını yeni ibadətin  şərəfinə Axetaton, yəni "Günəş 

üfüqü" qoydu. Belə təsəvvür yaradılmışdı ki, Axetaton, ən qədim 

dövrlərdən guya günəşin məskəni olmuşdur.  Şəhər  ətrafı  əhalisi, 

torpağı, suyu, çölü və dağları ilə birlikdə Günəşin mülkü elan 

edildi. Eyni zamanda, firon Amenxotep (yəni "Amon 

məmnundur") adını dəyişdirib Exnaton ("Günəşə sərfəli") qoydu. 

Digər  şəxsi adlarda Amon Aton ilə  əvəz edildi. Exnatonun ailə 

üzvləri, onu əhatə edən  əyanlar buna uyğun olaraq adlarını 

dəyişdirməli oldular. Digər yerli allahlara ibadət sıxışdırıldı. 

Exnatonun dini islahatı  təkallahlığa doğru atılmış ilk addım idi. 

Exnaton ömrünün son ilini Axetatonda yaşadı. Axetaton bağlı-

bağatlı böyük şəhərə çevrilmişdi. Atonun şərəfinə böyük məbəd 

tikilmişdi. Firon sarayları öz əzəməti ilə  fərqlənirdi.  Ən böyük 

---