Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 136

sovuraram». Qasid tapşırığı yadda saxlamağa çətinlik çəkir. Onda 

Enmerkar Arattaya yazılı kitabə göndərir. Qasid özünü Arattaya 

çatdırır. Hökmdar kitabəni nəzərdən keçirən zaman külək allahı 

İşkur Aratta üzərinə yağış yağdırır, hər yerdə buğda, noxud və s. 

göyərməyə başlayır. Arata taxıl anbarlarını doldurur. Eyni 

zamanda Enmerkara xəbər göndərilir ki, İnanna Arattanı  tərk 

etməmişdir, Arattanı gur sularla doldurmuşdur, arattalılar başqa 

adamlardan fərqlənirlər, Dumuzi onları başqalarından ayırmışdır, 

çünki onlar müqəddəs İnannanın sözlərinə riayət edirdilər. İnanna 

öz lütfünü Arattadan əsirgəmir" , Dumuzinin şərəfinə ziyafət 

düzəldir, arattalı  qızla onun nikahını bağlayır. Enmerkar öz 

növbəsində səbətləri taxıl ilə doldurur, qurbanlıq qoyun, keçi, inək 

götürüb Arattaya yola düşür. Arattalılar İkiçayarasından gətirilən 

məhsulla dəyişmək üçün qızıl, gümüş, lacivərdi mübadilə 

meydanına çıxarırlar. Dastanın sonu zədələndiyindən 

münasibətlərin tam aqibəti naməlum qalır. Lakin aydın olur ki, 

Aratta ölkəsi Uruka tabe edilmir. 

«Enmerkar və Arata hökmdarı» dastanı  Şumerdə  aşkar 

olunmuş ən uzun mətnli əsərdir. Bu, tarixdə məlum olan ilk dastan 

səpkili  əsər nümunəsidir. Dastanda Arattanın  şərəfi, paklığı, 

məharət və müdrikliyi, müstəqilliyini qoruması, dinc yolla öz 

müstəqilliyini qoruyub saxlamağı müxtəlif bədii boyalarla ifadə 

olunmuşdu. 

Eyni zamanda şumer dastanı qədim Azərbaycanın ərazisində 

meydana gəlmiş ilk dövlət quruluşu barədə  təsəvvür yaratmağa 

imkan verir. 

Aratta ilə  əlaqədar mövzular başqa  şumer dastanlarında da 

əks olunmuşdur. Bunlardan birini «Uruk və Aratta» adlandırmaq 

olar. Dastanda Aratta hökmdarı Enmerkardan onun ali 

hakimiyyətini tanımasını  və ilahə  İnannanın isə Arattaya 

köçürülməsini tələb edir. Enmerkar öz növbəsində Arattanın 

Uruka tabe olmasını tələb edir və allahların iradəsi ilə İnannanın 

Urukda qalacağını bildirir. Dastanda Aratta hökmdarı 

Ensukuşsiranna adını daşıyır, onun köməkçisi «maşmaş» (vəzir?) 

kahin olmaqla Ur-Girnunna adlandırılmışdır. Aratta hökmdarı 

şurada Urukla münasibət məsələsini müzakirəyə çıxarır. Vahid bir 

---