Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 138

allahlara qurban kəsir. Dastanda Enmerkarın Aratta səfərinin 

aqibəti naməlum qalır. 

Şumer dastanlarında heç bir ölkəyə Aratta qədər diqqət 

yetirilməmişdir. Şumerlər bu ölkə ilə yaxından təmasda olmuşlar. 

Qədim  İkiçayarasında hakimiyyət uğrunda baş verən 

mübarizə  həmçinin dastanlarda əks olunmuşdu. Bunlardan biri 

«Gilqameş  və Aqa» adlanır. Aqa (yaxud Aka) Kiş  şəhərinin, 

Gilqameş isə Uruk şəhərinin hökmdarı idi. Aqa Uruk şəhərini öz 

itaəti altına almaq üçün Gilqameşə tələb göndərir. Gilqameş şəhər 

ağsaqqallarının yığıncağını toplayır və məsləhət istəyir. İlk əvvəl 

şurada Kişə tabe olmaq təklifi irəli sürülür. Gilqameş belə 

qərardan narazı qalır və Kişin tələbini Uruk şəhər adamlarının 

yığıncağının (xalq yığıncağında) müzakirəsinə verir. Yığıncaq 

qərara alır ki, Kişin tələbi rədd edilsin və Aqa ilə döyüşə girsinlər. 

Gilqameş hamını toxaları atıb, silahlara sarılmağa çağırır. Lakin 

tezliklə Aqa Uruk şəhərini mühasirəyə alır. Gilqameş Aqanın 

yanına elçi göndərir. Münaqişə dinc yolla həll edilir. 

«Gilqameş haqqından dastan» qədim dövrdə  ən geniş 

oxunan  əsərlərdən biri imiş. Bu dastanı, Akkad, hurri və het 

dillərinə  tərcümə etmişdilər. Dastanın qəhrəmanı  şumercə 

Bilqames adlanırdı. Dastan əslində «hər  şeyi görmüş» (ovsunçu 

Sin-lekeunninin rəvayətindən) adı altında cəmləşdirilmişdir. 

Dastanın  ən qədim parçaları  Şumer dilində yazılmışdı. Dastanın 

nisbətən geniş  mətni Akkad dilində  tərtib olunmuşdu. Dastan 

Gilqameşi belə hallandırır: «Dünyanın axırına kimi hər  şeyi 

görmüş haqqında, dənizləri görmüş, bütün dağları aşmış haqqında, 

öz dostu ilə birlikdə düşmənləri fəth etmiş haqqında, müdrikliyə 

çatmış haqqında, hər şeyi bilən haqqında, gizli (nə varsa) o gördü, 

sirli (nə varsa) bildi, bizə daşqından əvvəlki günlər barədə xəbər 

gətirdi, uzaq yola çıxmışdı, lakin yorulub qayıtmışdı». 

Dastanda  əfsanəvi mövzu azlıq təşkil edir. İnsan taleyi ön 

plana çəkilir.  İnsan və  cəmiyyət üçün səciyyəvi olan hadisələr 

həm bədii, həm də fəlsəfi baxımdan şərh olunmuşdur. Gilqameşin 

dastanda insan və allah kimi təsvir olunmasına baxmayaraq, 

əməlləri və fikri-zikri insanlara xas olan əməllərlə bağlıdır. O həm 

qəddar, həm xeyirxah, həm qəhrəman, həm dost, həm də insan 

---