Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 172

qanunvericiliyinə salınmışdı. Məsələn, qanunların birində qeyd 

olunur: "Əgər azad adam ərli qadına barmağını silkələsə  və 

onunla uşaq kimi rəftar etsə və bu iş üzrə onu təqsirləndirib ifşa 

etsələr, onda onun barmağı  kəsilməlidir.  Əgər o, qadını öpübsə, 

onda onun aşağı dodağını baltanın tiyəsinə  çəkib kəsmək 

lazımdır". Assuriyada levirat, yəni dul qadının vəfat etmiş  ərinin 

qardaşı ilə nikahı mövcud idi. Belə hallarda ailə icmasının 

bütövlüyünü saxlamaq məqsədi güdülürdü. Bəzi hallarda, əgər 

təqsir  ərdə olardısa, qadın  ər evini tərk edib ata evinə qayıtmaq 

hüququna da malik idi. Adətən ər vəfat etdikdən sonra qadın onun 

borcunu ödəmək üçün sələmçinin təsərrüfatında işləməli idi. 

Bəzən müəyyən şərait nəzərə alınırdı və qadın borcu ödəməkdən 

azad olunurdu. Ailədə atanın hakimiyyəti qeyri-məhdud idi, buna 

görə  də qadın ləyaqəti və hüququ əksər hallarda tapdanırdı. Kişi 

qadını çox asanlıqla boşaya bilərdi. Lakin ərinə  xəyanət etmiş, 

yaxud  ərindən ayrılmaq istəyən qadını suya atırdılar. Assuriyada 

kəskin mülki bərabərsizlik mövcud olmuşdu. Bunun nəticəsində 

quldarlar cəmiyyətin hakim sinfi kimi formalaşırdılar. Mülki 

bərabərsizlik icma təşkilatlarına da toxunmuşdu.  İcmanın birliyi 

dağılırdı, icma üzvləri müflisləşir, sələmçilərdən asılı  vəziyyətə 

düşürdülər. Torpaqdan məhrum olmuş icmaçılar öz övladlarını 

kənara satmağa məcbur olurdular. Onlar məcburi əməklə məşğul 

olanlar dəstəsinə mənsub idilər. Qullar və məcburi əmək adamları 

istismar olunan sinfi təşkil edirdilər. 

Dövlət, məbəd və böyük fərdi təsərrüfatlarda qul əməyi 

geniş  tətbiq olunurdu. Dövlət təsərrüfatı  işğallar nəticəsində 

genişlənirdi. Hökmdar dövlətə yaxın olan adamları torpaq sahələri 

ilə  təmin edirdi. Belə adamlar yeni qulluq əyanları  təbəqəsini 

təşkil edir, hökmdarın dayağına və böyük torpaq sahibkarlarına 

çevrilirdilər. Onların mülkündə işləyən qulların sayı 30-50 nəfərə 

çatırdı. Xırda torpaq sahibkarlığı da mövcud idi. Burada işləyən 

qulların sayı nisbətən az idi. Assuriyada məbədlər də böyük 

torpaq sahələrinə malik idilər. Məbəd təsərrüfatında qullarla 

yanaşı məcburi əmək adamları da işləyirdilər. 

 

---