Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 268

şəhərləri göstərmək lazımdır. 

Bədii  şüşə  sənəti. Azərbaycanda  şüşə  sənətinin yaranması 

alban dövrü incəsənətinin inkişafının birinci mərhələsinə  təsadüf 

edir. Lakin şüşə ustaları bu dövrdə ancaq bəzək şeyləri (bilərzik, 

müxtəlif muncuqlar və s.) yaratmaqla kifayətlənmişlər.  Şüşə 

qablar istehsalı isə ikinci dövrün məhsulu idi. 

Qədim Azərbaycanda  şüşə istehsalının inkişafı, birinci 

növbədə, ölkənin təbii zənginlikləri ilə bağlı olmuşdur. 

Azərbaycan torpağında kvars qumunun, soda və  əhəng 

yataqlarının olması  şüşənin yerli materialdan bişirilməsi üçün 

imkan yaratmışdır. Bu işdə başlıca  şərtlərdən biri də yanacaq 

mənbəyi olan meşə materialının bolluğu idi. Doğranmış 

ağaclardan yüksək dərəcədə istilik verən yanacaq, onların 

külündən isə  tərkibində natri və kali duzları  və  hətta  əhəng də 

olduğundan, xammal kimi istifadə edilirdi. Bundan başqa,  şüşə 

materialının  əridilməsi üçün odadavamlı gildən kiçik tiyanlar 

hazırlamaq vacib idi. Belə gillər isə Azərbaycanda çox olub, 

dulusçuluqda da tətbiq edilirdi. 

Bədii  şüşə  məmulatı Mingəçevirdə,  İsmayıllı rayonunun 

Qalagah,  Şamaxı rayonunun Xınıslı, Qax rayonunun Torpaqqala 

kəndlərində  və habelə  qədim Azərbaycanın başqa yerlərində 

tapılmışdır. 

İkinci dövrdə  şüşədən  ən çox bədii effektə malik material 

(şəxsi möhürlər, bəzək  əşyaları  və s.) kimi, habelə maye 

qablarının hazırlanması üçün istifadə edilirdi. 

Mingəçevir  şüşə möhürlərində dekorativ elementlərlə 

yanaşı, insan başı və yarımfiquru da cızılırdı. 

Mingəçevir ustaları  şüşədən qadın bəzəyi üçün müxtəlif 

formalı muncuq, hamar və  eşmə bilərziklər hazırlamışlar. 

Bilərziklər abı, yaşıl, qəhvəyi, qara, sarı  və başqa rənglərdə 

istehsal olunurdu. Bilərziklərin belə  rəngarəng alınması üçün 

müxtəlif metal oksidlərindən istifadə edilmişdir. Bəzən  şüşə 

bilərziklərin ucları gümüş bilərziklərdə olduğu kimi ilan başı 

formasında düzəldilirdi. Bu, ilan kultunun incəsənətə göstərdiyi 

təsirlə izah edilir. Uzun əsrlər boyu ilan axirət dünyasının simvolu 

kimi ibtidai insanların  şüurunda yaşamış  və bu anlayış  nəsildən-

---