Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 276

İkinci mərhələdə zərgərlər daha sadə və daha zərif məmulat 

yaratmağa çalışırdılar. Onlar sadə konstruktiv formalardan, 

ornamental dekor elementlərindən istifadə edirdilər. Bundan 

əlavə, aydın görünür ki, zərgərlik sənətinin inkişafı bir tərəfdən 

texnoloji proseslərin təkmilləşməsindən, digər tərəfdən isə estetik 

zövqün yüksəlməsindən asılı olmuşdur. Nəticədə, zərgərlik 

işlərində yüngül ornamental formalara daha çox yer verilmiş  və 

beləliklə  də, sonralar inkişaf edən  şəbəkə üsullarının  əsası 

qoyulmuşdur: 

Həkkaklıq və heykəltəraşlıq. Gil, daş, metal, qiymətli daş, 

şüşə kimi cisimlər üzərində müxtəlif rəsmlərin iti uclu alətlər 

vasitəsi ilə oyulması heykəltəraşlıq və  həkkaklıq sənətini 

yaratmışdır. Cəmiyyət tarixinin və eləcə  də incəsənətin inkişaf 

mərhələlərinin öyrənilməsində bu sənət etibarlı  mənbələrdən 

hesab edilir. 

Ədəbiyyatda üstü təsvirli daşlara gemma deyilir. Gemma iki 

cür olur: üzərindəki təsvir cızılmış olanda i n t a l i y a, qabarıq 

olanda k a m ey a adlanır. 

Azərbaycan  ərazisində tapılmış  həkkaklıq (qliptika) 

nümunələri e. ə. I minilliyin başlanğıcından eramızın XX əsrinə 

qədər olan uzun bir dövrün müxtəlif mərhələlərində yaradılmışdır. 

Onların  əksəriyyəti alban dövrünə aid olub, Mingəçevir, Xınıslı, 

Torpaqqala, Qəbələ, Örənqala, qədim Gəncə kimi yerlərdən 

tapılmışdır. 

Həkkaklıq nümunələrinin köməyi ilə ayrı-ayrı dövrlərdə 

oyma sənəti ilə  məşğul olmuş  rəssamların ustalıq səviyyəsini 

öyrənmək olur. 

Azərbaycan  ərazisində tapılmış  həkkaklıq nümunələrini üç 

qrupa bölmək olar. Birinci qrupa yunan-Roma sənətkarlarının 

yaratdığı nümunələr, ikinci qrupa Sasani sənətkarlarının  əsərləri 

və üçüncü qrupa qədim Azərbaycanın oyma ustalarının kiçik 

cisimlər üzərindəki rəsmləri daxildir. 

Antik həkkaklıq nümunələri Azərbaycana hələ e. ə. IV-III 

əsrlərdə İrandan gətirilmişdir. Lakin antik oyma əşyalarının ardıcıl 

olaraq Azərbaycana gətirilməsi, e. ə. I əsrin ortalarında (66-65-ci 

illərdə) Lukull və Pompeyin rəhbərlik etdiyi Roma qoşunlarının 

---