Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 277

Qafqaza hücumu ilə  əlaqədardır. Bu tipli antik nümunələrin 

Romadan asılı  vəziyyətdə olan Qafqaz Albaniyasına gətirilməsi 

IV əsrə qədər davam etmişdir. 

Roma gemmalarında allahların, dini kult əşyalarının 

rəsmləri və simvolik səciyyəli təsvirlər verilmişdir. Onların içində 

əlində nizə  və qalxan tutmuş müharibə allahı Marsın, məhəbbət 

allahı Erotun, günəş allahı Heliosun, məhəbbət və gözəllik ilahəsi 

Beneranın rəsmlərinə rast gəlirik. Simvolik səciyyəli təsvirlər də 

diqqəti cəlb edir. Misal üçün, məhsuldarlıq və  əmin-amanlıq 

simvolu olan lalənin sünbül ilə birlikdə  rəsmi, yaxud məhəbbət, 

dostluq və razılıq ifadə edən iki əlin bir-birini sıxması da Roma 

həkkaklığı üçün xarakterikdir. 

III  əsrdən başlayaraq Qafqaz Albaniyası ilə Roma 

arasındakı ticarət və  mədəni  əlaqələr getdikcə  zəifləyir. 

Azərbaycanın Sasani dövləti ilə siyasi və mədəni münasibətləri isə 

getdikcə qüvvətlənir. Bununla əlaqədar olaraq, III əsrdən sonra 

Sasani həkkaklıq nümunələri Azərbaycana daha çox gətirilirdi. 

Onlar şəxsiyyəti bildirən möhürlər kimi işlədilirdi. Bu möhürlərin 

çərçivəsi tunc, gümüş və qızıldan, qaşı isə əqiq, xalsedon, lazurit, 

dağ bülluru kimi daşlardan, bəzən də metaldan düzəldilirdi. 

Möhürlərin rəsmlərində insanlar, dini ayinlərin icrası, fantastik 

varlıqlar, heyvanlar, quşlar, nəbatat, astral işarələr və yazılar təsvir 

edilirdi. Bu təsvirlərin əksəriyyəti atəşpərəstliklə əlaqədardır. 

 Qədim azərbaycanlılar e. ə. I minilliyin ilk əsrlərindən 

etibarən həkkaklıq texnikasına yaxşı bələd idilər. 

Yerli ustaların yaratdıqları ilk həkkaklıq nümunələri e. ə. 

IV-III əsrlərə aiddir. Bunlar çaxmaqdaşı kimi adi daşlar üzərində 

cızılmış sxematik rəsmlərdən ibarətdir. 

Parfiya-Sasani dövründə isə yerli möhürlərdə heyvan, 

nəbatat, səma cisimlərinə (Günəş, Ay) və müxtəlif işarələrdən 

ibarət rəsmlərə rast gəlirik. Onlarda Zərdüşt dininin təsiri də 

özünü göstərir. 

Ustalar daş möhür qaşlarını müxtəlif metalların çərçivəsinə 

salırdılar ki, onların təsvirlərini hər hansı bir materialın üzərinə 

köçürmək asan olsun. Çox zaman işin texnoloji prosesini 

sadələşdirmək üçün daş əvəzinə, tunc və gümüş üzüklərin dairəvi 

---