Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 285

Tanınmış xalçaşünas Lətif Kərimov Azərbaycanda xovlu 

xalçaların iki üsulla, xovsuz xalçaların isə yeddi növ texnologiya 

ilə toxunduğunu qeyd edir. Xalının bukle üsulu ilə toxunduğunu 

yazan məşhur xalçaşünas alim prof. Kurt Erdmann “İlməkli şərq 

xalısı” adlı əsərində bunu Noppen türü adlandıraraq yazır: “Bu cür 

toxumada çözgü teli (arış) arasından keçirilən atqı ipliyi (arğac) 

həm də çözgü üzərinə yerləşdirilmiş incə çubuqlara da sarılır. 

Çubuqları  çəkəndə Noppen türü alınır və artıq ortadan yarılanda 

ilməkli xalının xovuna bənzər görüntü yaranır”. 

2. Rənglər. Azərbaycanda ta qədim çağlardan bitki 

kökündən və yarpağından təbii boya alınması  gələnəyi vardı. 

Haqqında danışdığımız xalının toxunduğu əsrdə yaşayan Herodot 

Qafqazda yarpağını əzib suda qarışdıranda boya alınan ağac növü 

olduğunu yazır və özəlliklə bu boyanın solmadığını, hopduğu 

parça yuyulanda itmədiyini vurğulayırdı. Qarabağ xalçaları mis 

rəngi, qırmızı, al, palıdı, qızılı sarı, mavi rəngləri və bu rənglərin 

çalarları ilə seçilir. Pazırıq xalısında da bu rənglərdən istifadə 

olunmuşdur. 

3. Naxışlar. Xalının orta bölümündə 24 ədəd hun gülü 

deyilən nilufər çiçəyinin simvolu vardır. Bu naxışın azacıq fərqli 

variantı ilə üçüncü zolağın içi də  bəzədilmişdir. Nilufər çiçəyi 

işıqda deyil, qaranlıq düşəndə açıldığı üçün onun qaranlıq 

dünyada yaşam simvolu vardır. Oğuz xalçalarında bu naxışdan 

geniş istifadə olunur. Soldakı  şəkildən göründüyü kimi, həmin 

naxışı Qarabağ xalçaları da yaşadır. 

4. Süjet və simvolika. Xalıdakı digər naxışlar, onların 

simvolik anlamı və bunların oğuz xalçalarında yaşaması haqqında 

geniş bilgi verməyə lüzum yoxdur. Burada qısa da olsa, yalnız 

səkkiz guşəli damğa, at və marallara aid simvolika üzərində 

dayanmaq gərəkdir, çünki bunlar əsas atributlar olub, həmin 

xalının hansı məqsədlə toxunduğunu açıq sərgiləyir: 

a) Atlar olan ikinci bölmədə yuxarı sol tərəfdə iki təkər və 

ya səkkiz guşəli ( ) ulduz şəkli vardır. Bunlar əgər təkərdirsə, 

onda elbəyin araba ilə basdırılmasına (bu kurqanda araba qalığı 

vardı) işarə  və bu araba ilə o biri dünyaya gedəcəyinin 

simvoludur. Lakin xalıda araba şəkli olmadığı üçün bu versiya 

---