Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
______________Milli Kitabxana_____________
281
olmasın. VI əsrdə tikilmiş Dərbənd qala divarlarının yanında tikintinin tilsimi hesab edilən şir qorelyefi, ovdan üstündə isə insan və şir heykəlləri qoyulmuşdu ki, bunlar şəhəri və suyu düşmənlərdən və bədxah ruhlardan qorusunlar. Ərəb tarixçilərinin dediyinə görə, bu qədim sənət əsərləri X əsrə qədər yaşamışdır. Heykəlləri memarlıqda belə tətbiq etmək ənənəsi orta əsrlərdə də özünü göstərir. Üçüncü qrupa daxil olan qəbirüstü abidələr at və qoyun heykəllərindən ibarətdir. Bu abidələrin üzərində çox zaman ov təsvirlərinə rast gəlirik. Belə qəbirüstü heykəllər türk qəbilələrinin maldarlıq təsərrüfatı ilə bağlı olaraq yaranan dini əqidə və təsəvvürlər əsasında doğmuş, XV-XVI əsrlərdən başlayaraq oğuzlar bu fiqurlardan «ölülərin ruhunu cənnətə aparan» vasitə kimi istifadə etmişlər. Beləliklə, ərəb istilasına qədər uzun bir inkişaf dövrü keçmiş qədim heykəltəraşlıq sənətimiz xalqımızın mənəvi zənginliyi, qəbilələrin ənənəvi ayinləri və əqidələri əsasında yaranaraq böyük bir mədəniyyətə çevrilmişdir. Keçən əsrin ortalarında Altayda yerli türklərin Pazırıq (Basırıq) dediyi yerdə qazıntı aparan rus arxeoloqları qədim kurqandan hamını heyrətə salan əşyalar aşkar etdilər. Saqa (iskit) boylarına məxsus bu sənət əsərləri içərisində salamat qalmış və rəngini itirməmiş bir xalı da vardı. “Pazırıq xalısı” adı ilə bu gün Ermitajda saxlanan bu xalının yaşı m.ö. V əsrə aid edilir, çünki mütəxəssislərin rəyinə görə, bu xalının tapıldığı kurqanda aşkar olunan digər əşyalar və onların kimyəvi analizi onların 2500 il əvvəl bu məzara (basırığa) qoyulduğunu əks etdirir. Bu qədim xalının kurqanın altında salamat qalmasının səbəbi vaxtilə basırıqda açılmış bir oyuqdan məzarın dibinə sızan suyun buz bağlaması və xalının buzun içində qalması idi 1 .
1 F.Ağasıoğlu. 2500 il öncə Qarabağda toxunmuş Bərdə (sağa - oğuz) xalısı. Bakı, 2009.
|