Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 264

daha qədimdən gəlmiş dekorativ formalardır. Belə ənənəvi bəzək 

ünsürlərindən biri də  məhsuldarlıq kultu ilə  əlaqədar olan taxıl 

dənələrinin dekorativ motiv kimi işlədilməsidir. 

Bu dövrün keramikasında yeni bəzək üsulları  və motivləri 

də özünü göstərir. Misal üçün, Yaloylutəpə qablarında iki-iki, üç-

üç yerləşmiş düymələrin və  cızılmış naxışların sadəliyinə 

baxmayaraq, onlar məmulatın keramik forması ilə o dərəcədə 

ahəngdardır ki, qabların plastik nöqsanlarını hiss etdirmədən 

gizlədir, gözəl quruluş  cəhətlərini isə  nəzərə çarpdırır. Bu hal 

Qafqaz Albaniyası dulusçularının əsas yaradıcılıq prinsiplərindən 

birini təşkil edir. 

Tunc dövründə qara cilalı qabları  bəzəyən qabarıq bəzək 

motivləri bu dövrdə daha kəskin şəkil alır, daha çox plastikləşmiş 

halda nəzərə çarpdırılır. Bu motivlər və onlarla yanaşı  işlənən 

kannelyurlar ikinci dövrdə torevtika sənətində də öz əksini tapır. 

Bu dövrün astral kultu ilə əlaqədar olaraq istər qara, istərsə 

də  qırmızı  rəngli keramikada dini səciyyəli günəş  və ay tipli 

naxışlar meydana çıxır. 

Mingəçevir və Yaloylutəpə ustaları keramikada qabarıq - 

ayşəkilli naxışlar yaratmağa xüsusi fikir vermişlər. Ayı  təmsil 

edən naxışlar bu dövrdə dini təbliğat məqsədi daşımışdır.  İkinci 

dövrdə isə ay naxışları ornamental motivlərə çevrilmiş və ay kultu 

tənəzzülə uğradıqca, bu yeni bəzək forması da ortadan çıxmışdır. 

Ay kultu axirət dünyası ideyaları ilə  sıx surətdə bağlı 

olmuşdur. Odur ki, axirət dünyası haqqında təlimatlar, göstərişlər 

yazılırdı. Bu yazılar təsvirli yazılar-piktoqramlar olub, qırmızı 

boya ilə  kərpici rəngli qablar üzərinə yazılırdı. Üzərində 

piktoqram olan belə qablar Mingəçevirdən tapılmışdır. 

həmin piktoğramların məzmunundan aydın olur ki, bu 

dünyanın dindarları o dünyada-axirət dünyasında da günəş və ay 

allahları qarşısında müqəddəs borclarını yerinə yetirməlidirlər, 

onların yolunda qurban verməyi unutmamalıdırlar. 

Qafqaz Albaniyasının bədii keramikası ikinci dövrdə 

tənəzzülə uğrasa da, bu mərhələdə inkişaf tapmış bütün dekorativ 

sənət növləri üçün tükənməz yaradıcılıq mənbəyi olmuşdur. 

Alban incəsənətinin ikinci mərhələsində memarlıq, bədii 

---