Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 262

üçün lazım olurdu. Qablara bədxah ruhların daxil olmamağı üçün 

onlar totemlərin-himayəkar heyvanların müxtəlif  şəkilli təsvirləri 

ilə  bəzədilirdi. Belə dini təsəvvür, dövrün inkişafı ilə  əlaqədar 

olaraq ortadan çıxdıqca totemlərin plastik təsviri də, beşinci 

qrupda gördüyümüz kimi, təhrif edilərək, ornamental şəkil almış 

və ikinci dövrdə itib getmişdir. 

Fiqurlu qablar heyvanları  təmsil etdiyinə görə onlara 

zoomorf keramika, zoomorf qablar da deyilir. Mingəçevir, Xınıslı 

və s. yerlərdən tapılmış qara və  qırmızı  rəngli fiqurlu keramika 

təsvirlərin sxematikliyinə baxmayaraq, o dövrün plastika 

sənətində özünəməxsus mühüm yer tutur. 

Qafqaz Albaniyasında birləşmiş qablar istehsalı da ənənə 

şəkli almışdı. Tunc dövründə belə qabların içərisində birləşdirici 

yollar olurdusa, bu dövrdə artıq qablar süni şəkildə, zahiri forma 

etibarı ilə birləşir. Belə dəyişiklik qədim ayinin bu dövrdə ortadan 

çıxması ilə izah edilməlidir. Birləşmiş qablar deşmə nöqtələrlə 

bəzənsə  də, onların  əsil gözəlliyi orijinal formalarında və plastik 

cazibədarlığındadır. Qırmızı  rəngli belə keramika nümunələri 

Mingəçevirdə və Yaloylutəpədə tapılmışdır. 

Vaza tipli qablar qara rəngli, bir və ya iki qulplu olub, bir və 

ya üç ayaq üstə dayanır. Bu tipli qablar Mingəçevir, Yaloylutəpə, 

Xanlar, Xocalı kimi qədim mədəniyyət yerlərindən tapılmışdır. 

Onların özünəməxsus plastik gözəlliyi vardır. Lentvarı qulplar, 

gövdəni bəzəyən  şiş qabartmalar, qablara şaquli istiqamət verən 

mütənasib dayaqlar və  nəhayət, iki dairəvi lövhədən düzəldilmiş 

gövdələr vaza tipli qabların bədii keyfiyyətini qüvvətləndirir. 

Bu cür vaza tipli qablar e. d. IV-I əsrlərdə də yaradılmışdır. 

Onlar  əvvəlki mərhələlərdə olduğu kimi, bu dövrdə  də dini 

məqsədlərə xidmət etmişdir. Həmin qablarda qurban kəsilmiş 

heyvanların qanı və müxtəlif nəzirlər saxlanılırdı. İkinci dövrdə bu 

tip qablara rast gəlmirik. 

Qafqaz Albaniyasında maldarlıq və  əkinçiliyin inkişafı ilə 

əlaqədar olan matraları (flyaqaları) və Yaloylutəpə tipli qabları 

göstərə bilərik. 

Mingəçevir, Xınıslı, Yaloylutəpə  və s. yerlərdən tapılmış 

matralar  əkinçilərin, maldarların yanlarında gəzdirdikləri su 

---